Boli cię gardło i masz chrypę? To może być rak. Nowotwory głowy i szyi rozwijają się po cichu. Sprawdź, gdzie wykonać bezpłatne badania

Rak głowy i szyi to szósty pod względem częstotliwości nowotwór złośliwy i ósma przyczyna zgonów z powodu nowotworów złośliwych w Europie. W Polsce rocznie diagnozuje się 11 tys. nowych przypadków nowotworów okolicy głowy i szyi, co oznacza wzrost aż o 25 proc. w ciągu ostatnich 10 lat.

Według sondażu przeprowadzonego w 2020 roku w pięciu europejskich krajach aż 73 proc. uczestników nie potrafiło powiedzieć, jakie są objawy nowotworów głowy i szyi, a 38 proc. nigdy nie słyszało o takiej chorobie. Tymczasem tak powszechne symptomy, jak ból gardła, chrypka czy krwawienie dziąseł mogą być pierwszym objawem nowotworu. Jednak ze względu na częste występowanie takich dolegliwości, które są też typowe dla zwykłego przeziębienia, chorzy je ignorują, a do lekarza zgłaszają się dopiero wtedy, gdy rak gardła czy rak jamy ustnej jest już w zaawansowanym stadium, a to znacznie zmniejsza szanse na wyleczenie.

Rak głowy i szyi to każdy nowotwór powyżej obojczyka, z wyłączeniem nowotworów mózgu i gałki ocznej. Są to głównie nowotwory powstające w komórkach nabłonka wyściełającego wilgotne powierzchnie jamy ustnej, gardła, nosa i zatok przynosowych. Należą do nich m.in. nowotwory:

• jamy ustnej,
• krtani,
• gardła,
• języka,
• ślinianek.

Ok. 60 proc. chorych na te nowotwory zgłasza się do lekarza, gdy ich choroba jest już w zaawansowanym stadium. 66 proc. z nich nie przeżyje najbliższych 5 lat. Wczesne rozpoznanie raka szyi i głowy daje natomiast aż 80-90 proc. szans na przeżycie, dlatego tak ważna jest znajomość wczesnych objawów choroby.

Nowotwory głowy i szyi objawiają się w postaci dolegliwości bólowych, owrzodzenia i nacieków, a także zaburzeń oddychania, połykania i mowy. Mogą również wywoływać także zaburzenia wzroku, węchu i smaku.

Kampania Make Sense, która co roku we wrześniu już od dziesięciu lat organizuje Europejski Tydzień Profilaktyki Nowotworów Głowy i Szyi stworzyła ratującą życie regułę „1 przez 3”. Jeśli zaobserwujemy u siebie jeden z poniższych objawów, utrzymujący się przez co najmniej 3 tygodnie, powinniśmy jak najszybciej zgłosić się do lekarza.

Objawy raka głowy i szyi to:

• niegojące się owrzodzenia języka i błon śluzowych jamy ustnej,
• biały lub czerwony nalot w jamie ustnej,
• przewlekła chrypka,
• ból gardła,
• problemy z połykaniem lub ból w czasie przełykania,
• guzek na szyi,
• niedrożność nosa lub krwista wydzielina z nosa.

Rak gardła czy krtani często występuje u osób powyżej 40. roku życia (głównie mężczyzn), którzy nadużywają alkoholu oraz palą papierosy. Te czynniki znacznie zwiększają ryzyko jego wystąpienia, ale nie są jedynymi.

Obecnie pojawia się coraz więcej przypadków zachorowań na raka głowy i szyi u osób poniżej 40. roku życia, które nigdy nie paliły papierosów, ani nie piły dużych ilości alkoholu. Za chorobę w tej grupie osób odpowiada zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), które często przebiega bezobjawowo. Wirus może pozostawać nieaktywny przez długie lata, nie dając żadnych symptomów.

– Równoczasowe picie alkoholu oraz palenie tytoniu zwiększa ryzyko zachorowania nawet 10–20 razy. Ale coraz większą rolę odgrywa również zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus). Wysoko onkogenne są podtypy 16 i 18 oraz 31, 33, 45. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt seksualny z osobą zakażoną. Do innych czynników ryzyka należą: zła dieta (niedobory witamin), przewlekłe drażnienie, np. źle dopasowaną protezą zębową lub przewlekłe infekcje – wylicza prof. dr hab. n. med. Wojciech Golusiński, kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Prezydent Europejskiego Towarzystwa Nowotworów Głowy i Szyi (EHNS).

Innymi czynnikami ryzyka zachorowania na nowotwór głowy i szyi jest ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV), działanie czynników środowiskowych oraz niewłaściwa dieta powodująca niedobory żywieniowe, czyli uboga głównie w warzywa i owoce.

Aby zdiagnozować chorobę, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego lub stomatologa, który zleci wykonanie badań diagnostycznych. Należą do nich zwłaszcza:

• tomografia komputerowa,
• rezonans magnetyczny,
• USG oraz biopsja z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego,
• fiberoskopia (endoskopowa ocena górnych dróg oddechowych),
• direktoskopia (wziernikowanie krtani).

Darmowe badania w kierunku nowotworów głowy i szyi są prowadzone w ramach ogólnopolskiego Programu Profilaktyki Pierwotnej i Wczesnego Wykrywania Nowotworów Głowy i Szyi. Więcej informacji oraz listę gabinetów można znaleźć w zakładce Programy profilaktyczne na stronie pacjent.gov.pl: darmowe badania w kierunku nowotworów głowy i szyi.

Z bezpłatnych badań mogą skorzystać osoby w wieku 40–65 lat znajdujące się w grupie ryzyka, czyli m.in. palacze, osoby nadużywające alkoholu, mające chociaż jeden objaw nowotworu głowy i szyi, utrzymujący się przez co najmniej 3 tygodnie.

Lista placówek medycznych, w których na NFZ można wykonać bezpłatne badania przesiewowe w kierunku raka krtani czy ślinianek stale się powiększa.