Chrzanów. Cmentarz pełen historii. Zobacz jakie tajemnice skrywa żydowska nekropolia

Zgłbić wiedzę nt. tego miejsca można było podczas VII Dni Kultury Żydowskiej. Anna Sadło-Ostafin, kustosz Muzeum w Chrzanowie, oprowadziła gości po nekropolii i przypomniała kilka ciekawych faktów z historii miasta.

Przed wojną społeczność żydowska stanowiła ok. 50 proc. mieszkańców Chrzanowa. Miała ona ogromny wpływ na to, co się w nim działo. Adwokat Samuel Cyfer przez wiele lat był wiceburmistrzem Chrzanowa. Nie był ortodoksyjnym Żydem, cieszył się przychylnością całej chrzanowskiej społeczności. Cyferowie oraz ich krewni byli właścicielami jednej z najpiękniejszych kamienic przy alei Henryka nr 21. Samuel Cyfer zginął w Auschwitz, więc nie ma swojego grobu w Chrzanowie. Na tutejszym cmentarzu znajduje się natomiast mogiła jego rodziców Fanny i Leopolda. Według tradycji mężczyzn i kobiety chowano w różnych częściach nekropolii. Dla osób zasłużonych robiono jednak wyjątki, stąd małżonkowie mają wspólny grób.

Gdy spacerujemy po cmentarzu, uwagę zwracają dwa ohele, czyli budynki stawiane nad grobami rabinów i cadyków. W pierwszym z nich spoczywa Salomon Buchner - pierwszy chrzanowski rabin. Był nim od 1796 r. aż do swojej śmierci w 1828 r.

- Rabini wybierani są na kadencje. Widać, że Salomon Buchner musiał być dobrym rabinem, skoro przez tyle lat sprawował tę funkcję - mówi Anna Sadło-Ostafin.

Drugi ohel skrywa groby rodziny Halberstamów. Najpiękniejsza macewa upamiętnia Dawida Halberstama, który przez 43 lata był rabinem. Zmarł w 1894. Uważany był za osobę niezwykle świątobliwą. Po jego śmierci społeczność żydowska została podzielona i w efekcie doszło do precedensu - jednocześnie było dwóch rabinów. Jednym z nich był syn Dawida, czyli Józef Zeew. Nie był on wykształcony, ale uchodził za osobę świątobliwą. Drugim rabinem został jego bratanek Józef Elimelech, który posiadał wykształcenie. Gmina żydowska nie mogła się zdecydować, którego wybrać.

- Społeczność żydowska była mocno skłócona. Dochodziło nawet do skandalicznych wydarzeń. Po nabożeństwach w synagodze obrzucano się kamieniami - opowiadała Anna Sadło-Ostafin.

Stosunki pomiędzy rabinami nie były natomiast tak napięte, w końcu obaj otrzymali pensje.

Żydzi nie obchodzą uroczystości Wszystkich Świętych, starają się natomiast w rocznicę śmierci swoich bliskich odwiedzać ich groby. Wierzą, że troska o nie jest czymś wyjątkowym. Zmarły nie może bowiem się im już odwdzięczyć. Niszczenie nagrobków to z kolei coś najgorszego, zmarli nie mogą się bronić.

Akty wandalizmu to w ostatnich latach na szczęście rzadkości. Ostatni poważny incydent miał miejsce 10 lat temu, gdy grupka młodzieży urządziła sobie na nekropolii imprezę. Wówczas zniszczonych zostało kilkadziesiąt macew.

- Sprawcy byli bardzo młodzi, więc zostali skazani na grabienie liści - wspomina Anna Sadło-Ostafin.

Macewy zostały posklejane przez osadzonych w Zakładzie Karnym w Trzebini, którzy pomagają w utrzymaniu porządku na cmentarzu. Do dziś zachowało się tam ok. 3,6 tys. nagrobków.

Cmentarz żydowski w Chrzanowie został założony w 1763 r. Najstarsza zachowana macewa pochodzi z 1802 r. Nekropolia pierwotnie składała się z dwóch części, większa przetrwała do dziś. Mniejsza, nieistniejąca, znajdowała się w rejonie stacji paliw i ul. Podwale. W momencie powstania cmentarza teren wokół niego wyglądał zupełnie inaczej niż obecnie. Nie było drogi ani linii kolejowej.

Historię Cmentarza Parafialnego przy ul. Elii Marchettiego w Chrzanowie będzie można poznać już w niedzielę o godz. 14 podczas spaceru w towarzystwie społecznego opiekuna zabytków Kamila Bogusza. Opowie on m.in. funkcjach, jakie pełniły nekropolie oraz pokaże przykłady zabytków architektury sepulkralnej, by odkryć ich piękno oraz przybliży osoby, z którymi są związane.