Kapelani. Cisi bohaterowie Powstania Warszawskiego

„Duch ’44” to sylwetki dziesięciu niezwykłych kapelanów biorących udział w walkach o stolicę w powstaniu warszawskim. Rozmowa z autorem książki, wydanej przez krakowskie wydawnictwo WAM, Stanisławem Zasadą.

Pan był w trudnej sytuacji: nie mógł pan poznać swoich bohaterów.

Z prozaicznego powodu: od tych wydarzeń minęło już ponad 70 lat. Żaden z kapelanów walczących w Warszawie w 1944 roku, których opisuję w książce, już nie żyje. Udało mi się jednak dotrzeć do osób, które ich znały i z nimi porozmawiać. Dużo informacji czerpałem ze źródeł pisanych. Mnóstwo było siedzenia w bibliotece i czytania lektur.

Który z bohaterów książki był dla pana najważniejszy?

Opisałem dziesięć sylwetek i, szczerze mówiąc, trudno mi kogoś wyróżniać. Kiedy wydawnictwo zaproponowało mi napisanie książki o kapelanach powstania warszawskiego, od razu moją uwagę przykuła postać księdza Jana Ziei. Myślę, że właśnie ze względu na niego tak chętnie zgodziłem się na napisanie tej książki.

Nawet w krytycznych momentach kapelani potrafili dodać powstańcom odwagi i siły, tchnąć w nich ducha walki

To była nietuzinkowa postać.

Zdecydowanie. Ksiądz Zieja żył prawie sto lat. Był nie tylko uczestnikiem powstania; przez całe swoje życie służył dla dobra ojczyzny, działał w demokratycznej opozycji antykomunistycznej. Powstanie trwało tylko 63 dni, ale było ważnym wydarzeniem w jego życiu, wywarło na nim ogromny wpływ, często wracał do wspomnień z tego okresu. Kiedy jednak zacząłem pracować nad książką, to każda z tych postaci, które opisałem, stała mi się bliska. Jedną z nich jest ojciec Michał Czartoryski, dominikanin, o którym już wcześniej pisałem reportaż. To również był jeden z bohaterów książki, który zmobilizował mnie do podjęcia się pracy nad nią. Muszę jednak przyznać, że o części postaci nie miałem wcześniej pojęcia, poznałem ich losy dopiero zbierając materiały do książki. Okazuje się, że o kapelanach tak naprawdę wiemy bardzo mało. Znamy przywódców powstania, AK-owców, a o księżach, którzy są ważnym elementem tej historii, zapominamy.