Limanowski malarz, którego obraz ostatnio stał się głośny w mediach
W ostatnim czasie w związku ze zwrotem zrabowanego przez Niemców w czasie II wojny światowej obrazu „Na przypiecku” Franciszka Mrażka w mediach pojawiły się tytuły mówiące o malarzu jako artyście sądeckim. Lecz Franciszek Mrażek oprócz urodzenia się w Nowym Sączu był całe życie związany z Limanową i malował głównie limanowskie motywy i krajobrazy.
Nie dziwi więc, że niektórzy w Limanowej oburzali się na stwierdzenia mediów ogólnopolskich i regionalnych „Mrażek artysta sądecki”. Bo przecież dzieła malarza wiszą w wielu limanowskich domach i mieszkaniach a dużo osób ma na ścianie portrety swych dziadków lub rodziców namalowane przez Mrażka.
Młodość i wykształcenie
Franciszek Mrażek urodził się 7 stycznia 1891 roku w Nowym Sączu w rodzinie o słowackich korzeniach. Jego dziadek przybył do Sącza z Bratysławy. Ojciec Franciszka, Juliusz Mrażek był garbarzem.
Rodzina Mrażków, gdy Franciszek był małym dzieckiem, przeniosła się do Limanowej, ponieważ jego matka pochodziła z limanowskiej rodziny Baczyńskich. Tu Franciszek ukończył szkołę podstawową. Warto podkreślić, że Mrażek chodził do klasy w mieszkającym wówczas w Limanowej Józefem Beckiem późniejszym ministrem spraw zagranicznych II RP.
Po zakończeniu nauki w szkołach zaczął uczyć się malarstwa w pracowni Aleksandra Mroczkowskiego w Krakowie. Mroczkowski (1850 - 1927) ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie oraz studia w Monachium malował głównie pejzaże tatrzańskie oraz krajobrazy wiejskie i portrety.
Franciszek Mrażek po pobycie w Krakowie wyjechał do Wiednia na zaproszenie ciotki z domu Baczyńskiej, która była żoną austriackiego oficera. W Wiedniu przez dwa lata studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych, następnie udał się na dalszą naukę do Monachium.
Na studia malarskie w Wiedniu przyjęto go bez zdanej matury, bowiem doceniono jego talent i zdolności. Naukę jego przerwał jednak wybuch I wojny światowej.
Po ogłoszeniu mobilizacji powrócił do Limanowej, a następnie został wcielony do wojska. Walcząc w armii austro-węgierskiej w 1915 roku w okolicach Kamieńca Podolskiego dostał się do niewoli rosyjskiej. Został wywieziony w głąb Imperium Rosyjskiego. Przebywał między innymi w Taszkiencie, Samarkandzie, Władywostoku.
Na zesłaniu jako jeniec trudnił się malowaniem obrazków i portretów. Doceniono jego talent i mógł malować dla rosyjskich urzędników i wysoko postawionych ludzi. Malował między innymi dla jednej z zaprzyjaźnionych z nim rosyjskich rodzin szlacheckich.
Podobno jeden z obozów jenieckich, w którym przebywał odwiedziła holenderska księżna, a Franciszek Mrażek podarował jej obraz, który namalował na swoich kalesonach gdyż nie miał płótna malarskiego. Księżna w ramach wdzięczności wysłała mu do obozu przybory malarskie i farby oraz alkohol.
Po wybuchu w Rosji rewolucji i walk między bolszewikami a białymi zdecydował się powrócić do Polski. Z przeszkodami po drodze powrócił do Limanowej.
Praca w Limanowej
Po powrocie z Rosji w niepodległej Polsce ożenił się z Józefą Michalską. W Limanowej zajął się malarstwem. Zaczął także budowę nowego domu na „Kamieńcu”.
Niestety budowa trwała długo ze względu na brak funduszy, wtedy zwrócił się o pomoc finansową do swego szkolnego kolegi Józefa Becka, który jej mu udzielił. Franciszkowi w następnych latach urodziły się dzieci: synowie Kazimierz i Krzysztof oraz córki Stefania i Danuta.
W Limanowej Franciszek Mrażek malował w swej pracowni portrety limanowian, krajobrazy, martwe natury, obrazy religijne. Był jedynym artystą w Limanowej utrzymującym się z malowania zawodowo obrazów, z czego żyła także rodzina. Malował dużo na zamówienie z kraju i zagranicy.
Mrażek był także dobrym fotografem. Zdjęcia które robił, wykorzystywał przy tworzeniu obrazów. Dzieła Mrażka trafiały do różnych kolekcji w kraju i zagranicą, tak jak na przykład zwrócony ostatnio do Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu obraz „Na przypiecku”, który pierwotnie znajdował się w rezydencji Prezydenta RP w Spale i został zrabowany przez niemieckiego oficera w 1939 roku.
Obrazy Mrażka
Franciszek Mrażek głównie malował obrazy olejne, ale także tworzył w innych technikach oraz szkicował. Przez lata namalował bardzo dużo obrazów, które znajdują się obecnie w Limanowej. Największą kolekcję jego dzieł posiadają Muzeum Pariafialne oraz Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej.
Dzieła Mrażka limanowianie mogą oglądać na co dzień nie zdając sobie sprawy, kto jest ich autorem. W Bazylice Matki Boskiej Bolesnej w zakrystii znajduje się portret ks. Kazimierza Łazarskiego namalowany przez niego. Na obrazie tym jest ukazany ks. Łazarski, siedzący na tronie w stroju prałata.
Oprócz tego we wnętrzu kościoła można zobaczyć na baldachimie nad amboną obrazy ewangelistów jego autorstwa. Namalował także przedstawienia Jana Kantego oraz Anioła Stróża na jednym z feretronów noszonych w procesjach.
Malowanie obrazów było dla artysty jedynym źródłem utrzymania
Na cmentarzu wojennym numer 366 znajdującym się w obrębie cmentarza parafialnego w Limanowej w ścianie pomnikowej można zobaczyć obraz „Chrystusa pochylającego się nad rannym żołnierzem” namalowany także przez Mrażka. W siedzibie Banku Spółdzielczego w Limanowej znajduję się portret Franciszka Stefczyka namalowany także przez niego.
W Muzeum Parafialnym warto zwrócić uwagę na takie obrazy Franciszka Mrażka jak: portret ks. Kazimierza Łazarskiego ( jeden z trzech, jeszcze inny znajduje się na plebanii), przedstawienie drugiego drewnianego kościoła limanowskiego czy widok ulicy krakowskiej z przełomu XIX i XX wieku (dziś ulicy Jana Pawła II). Jest też tam kopia obrazu Matki Boskiej Łaskawej wykonana przez Mrażka.
W zbiorach Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej znajdują się między innymi takie obrazy Mrażka, na których uwiecznił zabudowę rynku, krajobrazy limanowskie, ale także portrety i sceny rodzajowe.
Na ekspozycji w ,,Dawnej Aptece rodziny Mullerów i Zubrzyckich” można oglądać portrety Franciszki z Mullerów Zubrzyckiej i Waleriana Zubrzyckiego oraz ich córek Janiny i Krystyny autorstwa Mrażka.
Jego dzieła posiada także w swych zbiorach Miejska Biblioteka Publiczna w Limanowej. Obrazy o tematyce religijnej znajdują się w kościołach i kapliczkach na Limanowszcyźnie, na przykład w świątyniach w Górze Świętego Jana i Wilkowisku.
W bardzo wielu limanowskich domach na ścianach wiszą obrazy Franciszka Mrażka głównie portrety, sceny rodzajowe, limanowskie krajobrazy i martwe natury. W twórczości często powtarzały się motywy jarmarków na limanowskim rynku, biedaków żebrzących przy kapliczkach, dzieci bawiących się, wnętrza limanowskich chat oraz biednych domów.
Często malował bardzo podobne ujęcia różniące się tylko szczegółami, ale także niektóre obrazy malował w kilku kopiach. Do dziś żyją także osoby uwiecznione jako dzieci na obrazach Franciszka Mrażka.
Artysta zmarł 30 stycznia 1970 roku w Limanowej i został pochowany na cmentarzu parafialnym.