Po śmierci Konstantina Czernienki 11 marca 1985 wybrano Gorbaczowa na sekretarza generalnego KC KPZR przez nadzwyczajne plenum KC. Wybór nowego sekretarza odbył się 4 godziny po ogłoszeniu śmierci Czernienki. Podczas objęcia rządów Gorbaczow miał 54 lata (podczas gdy średnia w Sekretariacie i Biurze Politycznym wynosiła 66 lat). Gorbaczow objął władzę podczas kryzysu gospodarczego w Związku Radzieckim oraz pogorszenia stosunków pomiędzy ZSRR a Zachodem. Będąc zastępcą Jurija Andropowa Gorbaczow opowiadał się za reformami gospodarczymi – oczekiwano, że Gorbaczow będzie kontynuować swoją dotychczasową politykę (według przywódcy Związku Radzieckiego idea reform pojawiła się podczas studiów na Uniwersytecie Moskiewskim).
Nowy sekretarz generalny odciął się od polityki poprzedników (zwłaszcza Leonida Breżniewa). W 1986 zainicjował politykę pieriestrojki (przebudowy), która obejmowała modernizację gospodarki, zwiększenie swobód obywatelskich, ograniczenie korupcji i ocieplenie stosunków z Zachodem.
W ramach pieriestrojki Gorbaczow wprowadził głasnost (jawność), w ramach którego zniesiono cenzurę oraz wycofano z konstytucji zapis o kierowniczej roli KPZR. Głasnost zapoczątkował proces formowania się w Związku Radzieckim narodowościowych społeczeństw obywatelskich. Przywódca KPZR próbował także walczyć z alkoholizmem wśród mieszkańców ZSRR poprzez podniesienie cen wódki. W efekcie wzrosła produkcja samogonu i w konsekwencji niedobór cukru, a spadek dystrybucji alkoholu przyczynił się do spadku dochodów państwa oraz zwiększył niezadowolenie wśród obywateli Związku Radzieckiego. Wszystkie przeprowadzane reformy Gorbaczow przeprowadzał powoli, by nie zniechęcić do siebie konserwatywnej opozycji.
td
