Rosyjska ofensywa na Czarnym Lądzie. Wszystkie afrykańskie przygody Ławrowa

W ciągu ostatnich sześciu miesięcy Siergiej Ławrow udał się do RPA (dwukrotnie), Eswatini, Angoli, Erytrei, Mali, Mauretanii, Sudanu, Kenii, Burundi i Mozambiku. Jego wizyty w państwach afrykańskich zostały przedstawione jako przygotowania do zbliżającego się, drugiego już, szczytu Rosja-Afryka w St. Petersburgu, który rozpocznie się 26 lipca. Kolejne wizyty Ławrowa w afrykańskich krajach nie przynoszą konkretnych rezultatów w postaci choćby podpisanych umów. Ważniejszy jest wydźwięk propagandowy, przekonywanie do rosyjskiej interpretacji wojny na Ukrainie, wreszcie zwalczanie wpływów zachodnich.

Lista krajów odwiedzonych przez Ławrowa nie jest zaskoczeniem. Wiele z nich ma historię przyjaznych stosunków ze Związkiem Sowieckim (Angola i Mozambik) lub obecnie blisko współpracuje z Moskwą (Mali i Sudan). Z kolei Republika Południowej Afryki od dziesięcioleci była uwodzona przez rosyjską dyplomację, aż wreszcie dołączyła do bloku gospodarczego BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA). W sierpniu 2023 r. kraj ten ma być gospodarzem nadchodzącego szczytu BRICS w Johannesburgu - choć nie wiadomo, czy prezydent Rosji Władimir Putin weźmie w nim udział ze względu na nakaz aresztowania wydany przez Międzynarodowy Trybunał Karny.

Szczyt Rosja-Afryka jest poważnym osiągnięciem rosyjskiej dyplomacji, która z pewnym powodzeniem próbuje wykorzystać interesy krajów afrykańskich w rozwijaniu stosunków ze znaczącymi ośrodkami władzy, aby uzyskać dostęp do źródeł finansowania, pomocy humanitarnej i pomocy technicznej, a także wzmocnić znaczenie polityczne samych państw afrykańskich.

Naturalne dążenie wielu państw rozwijających się do dywersyfikacji stosunków zagranicznych może zostać wykorzystane przez Moskwę na swoją korzyść, na przykład w celu uzyskania dostępu do rzadkich minerałów w Afryce, a także, co ostatnio staje się coraz ważniejsze dla Kremla, do wbicia klina w potencjalną jedność Globalnego Południa w potępieniu rosyjskiej agresji na Ukrainę. Oczywiście wysiłki Ławrowa w Afryce mają na celu przede wszystkim przekonanie krajów kontynentu o słuszności działań Moskwy, a przynajmniej uzyskanie gwarancji, że państwa te nie przyłączą się do antyrosyjskich inicjatyw - na przykład w ramach ONZ - jak także zachodnich sankcji.

W związku z tym, inicjatywa pokojowa RPA, do której przyłączyło się kilka innych państw afrykańskich, prawdopodobnie powstała między innymi w wyniku rozmów z przedstawicielami Rosji i Chin. Południowoafrykańska inicjatywa jest oczywiście wynikiem pragnienia Pretorii, aby przyczynić się do wysiłków na rzecz pokoju, a tym samym poprawić międzynarodową pozycję. Jednak dobrze wpisuje się ona w niewypowiedzianą prośbę Moskwy o interwencję Globalnego Południa w trakcie wojny na Ukrainie po stronie agresora. O ile można wywnioskować z tej inicjatywy, jej autorzy postulują, że Rosja ma uzasadnione interesy i obawy na Ukrainie, które należy wziąć pod uwagę - idea ta jest dość spójna z poglądami wyrażanymi przez Chiny.

Ze swojej strony Ukraina stara się przeciwdziałać tym wysiłkom. Na przykład minister spraw zagranicznych Dmytro Kułeba odbył niedawno podróż po Afryce, promując plan pokojowy prezydenta Wołodymyra Zełenskiego, który przywraca pełną integralność terytorialną Ukrainy. Co znamienne, Ławrow wyruszył w swoją trzecią podróż po Afryce wkrótce po podróży swojego ukraińskiego odpowiednika.

Rosja nadal posiada ma przewagę pod względem soft power w Afryce. Oczywiście potrzeba wykorzystania tego potencjału i sformułowania kompleksowej polityki jest dostrzegana na pewnym poziomie w rosyjskim MSZ; świadczą o tym działania Ławrowa. Rosyjscy urzędnicy starają się również wykorzystywać stare antykolonialne i antyzachodnie narracje, aby promować rosyjski "alternatywny" porządek świata.

źr. Jamestown Foundation, OSW