Wprowadzono je w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej. Jest obecnie oficjalną walutą 22 państw. Szesnaście z nich należy do Unii Europejskiej.
Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) jest kolejnym etapem integracji ekonomicznej Wspólnot Europejskich. Polega na prowadzeniu wspólnej polityki monetarnej przez państwa członkowskie oraz coraz większym zacieśnianiu ich polityk gospodarczych.
Droga do UGW przebiegała w trzech etapach i zakończyła się wprowadzeniem wspólnej waluty - euro - w znacznej części państw członkowskich UE:
I etap
Od 1 lipca 1990 przystąpiono do wzmocnienia współpracy państw członkowskich w ramach polityki gospodarczej i walutowej (nadzór sprawował Komitet Walutowy). 1 listopada 1993 roku zamrożono stosunek walut narodowych do ECU (przeliczeniowej Europejskiej Jednostki Monetarnej).
ECU (European Currency Unit - Europejska Jednostka Monetarna) nie występowała w postaci banknotów ani bilonu. Stopniowo jednak wzrastała jego rola w transakcjach. W 1986 roku ECU było trzecią walutą (po dolarze amerykańskim i niemieckiej marce), w której emitowano obligacje międzynarodowe.
Mieszkańcy państw EWG mogli korzystać z czeków wystawionych w ECU, kupować akcje i otwierać konta, a nawet zaciągać pożyczki w tej walucie. Zwycięzcy niektórych imprez sportowych, np. turnieju tenisowego w Antwerpii, otrzymywali w ECU nagrody.
II etap
Od 1 stycznia 1994 roku narodowe Banki Centralne zyskiwały coraz większą niezależność. Funkcjonowanie systemu nadzorował Europejski Instytut Walutowy we Frankfurcie. Jesienią i wiosną każdego roku kontrolował on politykę gospodarczo-walutową poszczególnych państw. W grudniu 1995 roku w Madrycie, wspólnej monecie nadano nazwę euro. Ustanowiono też system automatycznych przeliczeń monet narodowych na euro. Rok później - w grudniu 1996 r. - na szczycie w Dublinie, przywódcy państw UE uchwalili Pakt na rzecz Stabilizacji i Wzrostu, a przyjęli go na szczycie w Amsterdamie w czerwcu 1997 r.
Biznes
Pakt ma gwarantować stabilizację wspólnej waluty poprzez zobowiązanie państw strefy euro, oraz państw starających się o przyjęcie do tej strefy, do utrzymania deficytów budżetowych poniżej równowartości 3 procent PKB. W marcu 2005 r. na szczycie w Brukseli, szefowie państw i rządów krajów Unii Europejskiej zaaprobowali złagodzoną formę Paktu Stabilizacji i Wzrostu (m.in. Niemcom dodatkowo udało się wywalczyć uwzględnienie kosztów poniesionych na zjednoczenie.
Z kolei Polsce i innym krajom, które reformowały systemy emerytalne, pozwolono, by w ciągu pięciu lat, licząc od 2004 roku odpisywały od wydatków budżetowych koszty wynikające z reformy emerytalnej.
Dwa pierwsze etapy unii gospodarczo-walutowej miały przygotować państwa Unii do przystąpienia do trzeciego etapu. Jego pokonanie uzależnione było od wypełnienia kryteriów zbieżności, przewidzianych przez traktat z Maastricht.
III etap
1 stycznia 1999 zaczęto wprowadzać wspólną walutę - euro - w jedenastu państwach Piętnastki w formie bezgotówkowej (nie przystąpiły do strefy: Szwecja, Dania i Wielka Brytania). Kosowo i Czarnogóra wprowadziły euro jednostronnie. Watykan, San Marino, Monako i Andora mają euro z racji unii walutowych z Włochami, bądź Francją lub Hiszpanią.
Ten etap Unii Walutowej zakończył się 1 stycznia 2002 roku. Euro zastąpiło ok. 12 miliardów banknotów i 70 miliardów monet narodowych. Przez 3 miesiące, czyli do 1 marca 2002 roku (w niektórych krajach krócej), euro funkcjonowało razem ze starymi, narodowymi walutowymi. Wtedy też formalnie rozpoczął swoją działalność Europejski Bank Centralny - EBC, który wraz z bankami centralnymi państw członkowskich stworzył Europejski System Banków Centralnych (ESBC).
Podstawą istnienia unii walutowej miała być całkowita niezależność Banku Centralnego od rządów narodowych. Kapitał EBC - 5 miliardów euro - znajduje się w gestii narodowych Banków Centralnych. W trzeciej fazie unii walutowej Komitet Walutowy został zastąpiony Komitetem Gospodarczym i Finansowym. KGiF nadzoruje finansową i gospodarczą sytuację w państwach członkowskich.
Od momentu wprowadzenia do obiegu wspólnej waluty, o stabilność cen krajów strefy euro dba Bank Centralny we Frankfurcie, który wraz z Systemem Europejskich Banków Centralnych zarządza polityką monetarną Unii.
Kto może przystąpić do strefy euro?
Strefa euro jest strefą otwartą i może do niej przystąpić każdy kraj członkowski po spełnieniu kryteriów spójności zawartych w Traktacie z Maastricht (1992 r.): - roczny wskaźnik wzrostu cen w państwie nie może być wyższy niż 1,5 punktu procentowego od średniej stopy inflacji w trzech krajach UE o najniższym pod tym względem wskaźnikach; - wysokość deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3 proc. PKB; - wysokość długu publicznego nie może przekroczyć 60 proc. PKB; - wysokość średniej nominalnej, długookresowej stopy procentowej nie może przekroczyć 2 punktów procentowych średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej w trzech krajach UE o najniższym rocznym wskaźniku inflacji; - przejście danego kraju na euro jest poprzedzone dwuletnim stosowaniem mechanizmu ERM2.
Jest to mechanizm kursowy, który ma zbadać stabilność danej waluty wobec euro w dopuszczalnym korytarzu wahań kursu wynoszącym plus minus 15 proc.
Państwa Europy Środkowo-Wschodniej i euro:
Słowacja wprowadziła euro jako pierwsze państwo byłego bloku wschodniego. Kurs wymienny ustalono na poziomie 30,1 korony za 1 euro.
Według Komisji Europejskiej "wszelkie dostępne dane wskazują, że przejście na euro przebiegło dobrze. Obywatele mogą od północy wypłacać euro z bankomatów w całej Słowacji i używać wspólnej waluty, dokonując płatności".
Według danych KE 60 proc. Słowaków miała w portfelach monety euro już przed jego wprowadzeniem do obiegu w ich kraju - zarówno ze sprzedawanych dużo wcześniej "pakietów startowych" wartości 16,60 euro (500 słowackich koron) jak i dzięki zagranicznym podróżom. 49 proc. miało banknoty euro. 58 proc. Słowaków jest pozytywnie nastawionych do nowej waluty, choć 65 proc. obawia się podwyżek cen.
W ramach przygotowań do wprowadzenia europejskiej waluty Słowacja zgromadziła już przed końcem 2008 roku ponad 7 miliardów euro w banknotach i 167 milionów euro w monetach.
Czechy
Terminarz wprowadzania wspólnej waluty europejskiej Czechy ogłoszą 1 listopada 2009 r. - poinformował szef czeskiego rządu Mirek Topolanek. Premier nie powiedział jednak, kiedy Czesi mają się pożegnać z koroną i przejść na euro.
Eksperci uważają, że dołączenie Czech do Eurolandu będzie możliwe najwcześniej w 2012 roku.
Polska
- Chcę sformułować precyzyjnie jeden z głównych celów naszych działań, czyli wstąpienie Polski do strefy euro. Dzisiaj możemy odpowiedzialnie powiedzieć, że naszym celem jest rok 2011. Jest to zadanie trudne, ale oceniamy, że możliwe - powiedział premier Donald Tusk w czasie ubiegłorocznego wrześniowego Forum Ekonomicznego w Krynicy.
W ocenie NBP taka wypowiedź to ważny etap w dyskusji o dacie przyjęcia euro. Według ministerstwa finansów data jest realna, również eksperci oceniają ją jako trudną, ale możliwą.
Pod koniec 2008 r. premier potwierdził, że referendum dotyczącego wprowadzenia euro w Polsce nie będzie.
Kalendarium eurolandu:
1957 – powstaje Europejska Wspólnota Gospodarcza;
1961 – ekonomista Robert Mundell ogłasza teorię o korzyściach łynących z używania wspólnej waluty. Kilka lat później proponuje, by nazywała się ona „europa”;
1979 – zaczyna działać Europejski System Walutowy; 1992 – w Maastricht zdecydowano o wprowadzeniu wspólnej waluty;
1995 – Unia Europejska wprowadza nazwę „euro”;
1996 – rozstrzygnięto konkurs na projekt banknotów i monet;
1998 – powstaje Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie nad Menem. Pierwszym prezesem zostaje Holender Wim Duisenberg;
1999 – euro weszło do obiegu w transakcjach bezgotówkowych w 11 krajach UE: Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Irlandii, Luksemburgu, Niemczech, Portugalii i Włoszech;
2001 – do strefy przystępuje Grecja;
2002 – do obiegu zostają wprowadzone banknoty i monety euro;
2007 – (1 stycznia) do strefy euro dołączyła Słowenia;
2008 - do strefy euro przystąpiły Malta i Cypr, a liczba członków eurolandu wzrosła do 15; 2009 - w 16. rocznicę swej państwowości (1 stycznia 1993 r.) Słowacja stała się 16. członkiem Eurolandu. Tamtejsza korona odchodzi w przeszłość, a jej miejsce zastępuje euro.
źródło: Europejski Bank Centralny.
