Jak Olkusz odzyskał niepodległość. Mieszkańcy Srebrnego Miasta wzięli sprawy w swoje ręce

1 listopada 1918 roku po zmroku grupa konspiratorów zorganizowała atak na komendę obwodową znajdującą się na olkuskim rynku. Mieściła się ona w budynku, w którego podziemiach obecnie funkcjonuje muzeum Podziemny Olkusz. Polakom udało się przejąć kamienice.

Konspiratorom pomógł austriacki oficer, kapitan Józef Schneider, dzięki któremu przejęli oni magazyn broni. Posłańcy ruszyli w teren, by ściągnąć więcej osób do walki. Olkusz powoli przechodził w polskie ręce. Cała operacja odbyła się w nocy. Sprawiło to, że z początku nie wiedziało o niej wielu mieszkańców a nawet cesarsko-królewski komendant obwodu Clam Martinic.

- Stanęliśmy nagle i prawie nieoczekiwanie wobec nowych czasów, wobec wielkich dni. Stanęliśmy zdumieni i bezradni, oszołomieni huraganem wypadków, oślepieni blaskiem zorzy wolności – pisał Stanisław Wieczorek w grudniowym wydaniu Kroniki Powiatu Olkuskiego z 1918 roku

Komendant dowiedział się o akcji dopiero kolejnego dnia, gdy przybył do komendy. Tam zamiast warty, zastał stojących przy wejściu Polaków.

W południe tego samego dnia do Martinica przybyła delegacja z burmistrzem Karolem Radłowskim na czele. Przyszli oni oficjalnie przejąć władzę. Austriacki oficer odrzucił żądania tłumacząc swoją decyzję brakiem rozkazów od przełożonych.

Burmistrz Radłowski uświadomił mu jednak, że konspiratorzy mają dość mocne argumenty siłowe. Ostatecznie hrabia Martinic przekazał komendę podpułkownikowi Niewiadomskiemu.

Tego samego dnia członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej rozbroili kompanie węgierskiego wojska która stacjonowała w fabryce Petera Westena. Węgrzy byli zmęczeni wojną więc bez stawiania oporu oddali karabiny.

Polacy obsadzili urzędy, magazyny oraz dworzec, a kierownictwo administracji w powiecie objął Jerzy Stamirowski.

Na koniec dnia do Olkusza przybyli stacjonujący w Kluczach przedstawiciele 1 Pułku Ułanów. Służący w niej Polacy na czele z rotmistrzem Stefanem Zabielskim wyrazili chęć wstąpienia do odradzającego się Wojska Polskiego.

FLESZ - Polska odchodzi do węgla Jest porozumienie