Czym jest kolonoskopia – ile trwa oraz jak przebiega badanie?
Kolonoskopia to badanie przewodu pokarmowego, które wykonuje się za pomocą zaawansowanego technologicznie giętkiego aparatu zakończonego kamerą. Pozwala ona na bardzo dokładną ocenę śluzówki jelita grubego centymetr po centymetrze, dzięki czemu jesteśmy w stanie diagnozować i leczyć najczęstsze choroby jelita grubego.
Standardowe badanie trwa ok. 10-15 minut, jednak zawsze należy dodać czas na przygotowanie, znieczulenie oraz odpoczynek po badaniu. W rzeczywistości jest to ok. 30-60 minut.
Jakie korzyści płyną z przeprowadzenia tego badania? Dlaczego tak ważna jest profilaktyka raka jelita grubego?
Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów wśród Polek i Polaków. Występuje dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Musimy być świadomi, że kolonoskopia pozwala nie tylko na wykrycie polipów, ale także często na jednoczesne ich usunięcie, a to z nich właśnie rozwija się rak jelita grubego.
Czy w ostatnich latach zauważalny jest trend spadkowy lub wzrostowy w statystykach zachorowań? Czy jest Pan w stanie wskazać czynniki, które miałyby na to wpływ?
Niestety obserwujemy stały wzrost zachorowań na raka jelita grubego, co najpewniej związane jest z nasileniem obecności czynników ryzyka w społeczeństwie. Zaliczamy do nich te modyfikowalne, czyli: nadużywanie alkoholu i palenie papierosów, nieprawidłowa dieta (wysokoprzetworzona żywność), nadmierna masa ciała czy siedzący tryb życia. Do drugiej grupy należą czynniki, które nie podlegają naszej woli, takie jak starszy wiek (powyżej 50 r.ż.), uwarunkowania genetyczne czy choroby zapalne jelit.
Czy kolonoskopia rzeczywiście jest bolesna i wymaga znieczulenia? Jakie są opcje znieczulenia dostępne dla pacjentów? Jakie są odczucia pacjentów podczas samej procedury?
Kolonoskopia jest precyzyjnym technicznie badaniem, wymagającym umiejętności i praktyki od lekarza endoskopisty. W rękach doświadczonego lekarza większość badań kolonoskopowych jest bezbolesna, ale nie ma lekarza, który zlikwiduje dyskomfort czy ogromny stres u pacjenta.
Niestety, nawet najlepszy lekarz nie wykona bezboleśnie badania u osób, u których tolerancja bólu jest niska, wrażliwych na „ruszanie jelitem” lub gdy zakręty jelitowe są zbyt ostre. Podczas badania pacjent może mieć wrażenie rozdętego brzucha i doświadczać innych lekkich dolegliwości – wszystkie te niedogodności znikają podczas analgosedacji (krótkotrwałego znieczulenia ogólnego).
Obecnie NFZ zdecydowanie uprościł dostęp do kolonoskopii w znieczuleniu ogólnym w warunkach ambulatoryjnych (bez potrzeby leżenia w szpitalu) i stała się ona dostępna dla każdego, z całkiem krótkim czasem oczekiwania. Aktualnie w naszym szpitalu oczekiwanie na kolonoskopię wynosi około dwóch miesięcy.
Znieczulenie ogólne daje pacjentowi nieporównywalny komfort badania. Pacjent zamyka oczy, potem otwiera i jest po wszystkim.
Jakie są wskazania do wykonania kolonoskopii? Czy istnieją określone grupy wiekowe lub czynniki ryzyka, które zwiększają potrzebę tego badania?
Wskazania do kolonoskopii obejmują przede wszystkim objawy, które mogą sugerować obecność raka jelita grubego lub innych chorób jelita. Są to: krew w kale, utrata masy ciała, bóle brzucha, anemia, zmiana rytmu wypróżnień (raz biegunki, raz zaparcia) oraz śluz w kale. Objawy powinny niepokoić zwłaszcza osoby po 50. roku życia, palaczy, ale też pacjentów, u których w rodzinie występował rak jelita grubego. Przyjmuje się, że w grupie tych ostatnich, pierwsze badanie profilaktyczne powinno być wykonane na 10 lat przed wystąpieniem raka u bliskiej osoby (rodzice, rodzeństwo).
Dlaczego pacjenci często odczuwają wstyd lub lęk przed wykonaniem kolonoskopii? Z jakimi obawami u pacjentów spotyka się Pan najczęściej?
Wstyd a obawa przed kolonoskopią to dwie różne rzeczy. Kolonoskopia, jelito grube, odbytnica – to w naszym społeczeństwie tematy tabu, zwłaszcza wśród mężczyzn – a przypominam, że to właśnie mężczyźni zapadają na ten nowotwór dwukrotnie częściej. Często słyszę: „nie badam się, bo nie mam objawów”; odpowiadam stanowczo: badaj się dopóki nie masz objawów, bo jak wystąpią, często jest już za późno. Zapewniam, że wiele znanych osób żyłoby do dzisiaj, gdyby zdecydowali się na wykonanie tego badania.
Warto podkreślić, że w Polsce istnieją programy badań przesiewowych głównie adresowane do kobiet. Tymczasem jest tylko jedno badanie przesiewowe dla mężczyzn, właśnie w kierunku raka jelita grubego, czyli kolonoskopia.
Wstyd jest rzeczą ludzką i jest to naturalna reakcja w przypadku badania jakim jest kolonoskopia. W naszym Szpitalu św. Rafała, w Pracowni Endoskopii, zwracamy szczególną uwagę na podejście do pacjenta, szkolenie personelu, warunki przygotowania i samego badania – wszystko po to, aby pacjent czuł się komfortowo oraz bezpiecznie. Każdy może się o tym przekonać przychodząc do nas na badanie.
Podsumowując: w mojej opinii niewykonywanie profilaktycznej kolonoskopii to ogromna nieodpowiedzialność. Krótko mówiąc: wstyd się wstydzić!
Jakie kroki można podjąć, aby przełamać strach przed badaniem i uczynić go bardziej akceptowalnym dla pacjenta?
Przede wszystkim wiedza na temat zagrożenia rakiem jelita grubego i sposobów jego unikania, czyli przeprowadzenia kolonoskopii w poszukiwaniu polipów. Pacjent, który rozumie po co to robi, chętniej przychodzi na badanie. Należy edukować bliskich, przyjaciół i znajomych. W większości przypadków wystarczy jedno badanie na 10 lat, aby ryzyko raka obniżyć do minimum. W mojej ocenie to niewiele…
Czy istnieją alternatywne metody badania przewodu pokarmowego dla osób, które nie są w stanie pokonać swojego strachu przed kolonoskopią? Jeśli tak, to czy są tak samo skuteczne?
Istnieją alternatywne metody diagnostyki jelita grubego – pacjenci często pytają o kapsułkę endoskopową, wirtualną kolonoskopię czy tomografię komputerową. Jednak żadna z tych metod nie pozwala równie precyzyjnie co kolonoskopia, na ocenę śluzówki całego jelita grubego. Poza tym kolonoskopie zawsze będą mieć przewagę nad wszystkimi innymi badaniami – podczas ich wykonywania jednocześnie usuwamy tysiące polipów rocznie zatrzymując proces powstawania nowotworu.
Panie Doktorze, czy występuje jakiekolwiek ryzyko związane z przeprowadzeniem kolonoskopii? Czy istnieją powikłania, których pacjenci powinni być świadomi?
To jest bardzo ważny temat i każdy pacjent musi mieć świadomość, że w każdym badaniu w medycynie istnieje ryzyko powikłań. Nie inaczej jest w przypadku badań endoskopowych, w tym również kolonoskopii. Wykonałem już tysiące kolonoskopii i mogę zapewnić każdego pacjenta, że kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym, ale bezpiecznym. Powikłania oczywiście się zdarzają, lecz występują rzadko – ocenia się, że dotyczą 0,1-1% wszystkich kolonoskopii. Doświadczony lekarz wykonujący kolonoskopię wie, jak wykonywać badanie, a co ważniejsze, kiedy się wycofać, aby nie narazić pacjenta na zagrożenie. Jednak podpisując zgodę na badanie zawsze warto ją dokładnie przeczytać i porozmawiać z lekarzem w razie wszelkich wątpliwości, aby świadomie uczestniczyć w badaniu.
Informacje na temat badania kolonoskopii w Szpitalu św. Rafała znajdziesz tutaj: https://swrafal.pl/diagnostyka/pracownia-badan-endoskopowych/kolonoskopia/
