Państwa Trójmorza wzorem dla całej Europy. Rozmowa z Jarosławem Stawiarskim, marszałkiem województwa lubelskiego

Panie Marszałku, przypomnijmy Czytelnikom, czym jest Trójmorze i w jakim celu organizowany jest Samorządowy Kongres Gospodarczy w Lublinie. Czy tego typu spotkania są w ogóle potrzebne i jaki przynoszą korzyści?

Pod koniec czerwca ubiegłego roku Lublin stał się miejscem spotkania przedstawicieli państw Europy Środkowo-Wschodniej zainteresowanych wzmocnieniem współpracy społeczno-gospodarczej i naukowej samorządów, a także biznesu oraz niwelowaniem barier infrastrukturalnych zauważalnych w tym regionie.

Warto pamiętać, że koncepcja podjęcia współpracy europejskiej na nieco zaniedbanej osi północ-południe była podnoszona wiele lat wcześniej, już przez śp. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Umacnianie polskiej podmiotowości i samodzielności w stosunkach międzynarodowych uważał on za niezwykle ważną kwestię, dlatego w kolejnych latach klarowała się coraz wyraźniej idea Trójmorza. Opiera się ona na koncepcji zacieśniania i ożywiania współpracy między państwami regionu, którego granice w przybliżeniu wyznaczone są przez wybrzeża trzech mórz: Adriatyckiego, Bałtyckiego i Czarnego. Trójmorze obejmuje trzy kraje bałtyckie - Litwę, Łotwę, Estonię, cztery państwa Grupy Wyszehradzkiej - Polskę, Słowację, Czechy i Węgry oraz Słowenię, Chorwację, Rumunię, Bułgarię i Austrię. Myślę, że ten projekt jest dobrą i bardzo potrzebną formułą pozwalającą cel wskazany przez śp. Prezydenta skutecznie realizować.

W ubiegłym roku podczas ceremonii otwarcia Prezydent RP Andrzej Duda akcentował, że Inicjatywa Trójmorza ma gigantyczny potencjał. „W ciągu ostatnich 15 lat państwa Trójmorza rozwijały się najdynamiczniej w całej Europie. Mamy wspólną historię, nasze społeczeństwa chcą osiągnąć poziom życia zachodnich społeczeństw. Mieszkańcy regionu są gotowi ciężko pracować, by osiągnąć sukces. Mają ogromne ambicje. To nasz potężny kapitał. Jego niewykorzystanie byłoby błędem, którego by nam nie wybaczono” - podkreślał.

Czy ten kapitał w pełni wykorzystujemy?

Dokładamy wszelkich starań, aby tak się stało. Podczas ubiegłorocznego Kongresu podpisana została tzw. Deklaracja Lubelska, czyli Deklaracja Gospodarcza Sieci Regionów Trójmorza. Przedstawiciele 15 regionów: z Polski, Rumunii, Litwy, Słowacji i Węgier wyrazili wolę wzajemnego wsparcia, promocji projektów realizowanych w ramach polityk wspólnotowych Unii Europejskiej oraz zadeklarowali, że będą zachęcać do włączania w projekt nowych partnerów reprezentujących samorządy, instytucje gospodarcze czy uniwersyteckie. Zależy nam, by podpisanie tego dokumentu było fundamentem trwałego i stabilnego partnerstwa regionów położonych na obszarze objętym Inicjatywą Trójmorza. Akt ten jest i będzie w kolejnych latach narzędziem prowadzenia i nawiązywania regularnych kontaktów oraz podejmowania wielu wspólnych inicjatyw.

Jak przebiegało ubiegłoroczne spotkanie?

Wydarzenie skupiło łącznie ponad 700 osób. Wśród 81 panelistów byli liderzy kluczowych sektorów polskiej i zagranicznej gospodarki, osobistości świata polityki, a także przedstawiciele administracji publicznej i samorządów. W trakcie dwóch dni intensywnej wymiany wiedzy i doświadczeń poruszono bardzo istotne kwestie dla rozwoju polskiej i międzynarodowej gospodarki. Rozmawialiśmy o możliwościach finasowania różnych inicjatyw, współpracy międzyregionalnej i transgranicznej, funduszach UE, Funduszu Trójmorza, o innowacjach w gospodarce na styku nauki i biznesu, o konkurencyjności i transporcie. Ważnym tematem była kluczowa dla województwa lubelskiego inwestycja, jaką jest budowa szlaku Via Carpatia. Nie zabrakło również dyskusji dotyczącej bezpieczeństwa energetycznego, zrównoważonego rozwoju oraz pomysłów na ożywienie współpracy w niezmiernie ważnym dla Lubelszczyzny sektorze rolnictwa i przetwórstwa spożywczego. Zajęliśmy się także możliwymi polami współpracy w zakresie turystyki i działań promocyjnych.

Kongres był okazją do przedyskutowania istotnych z punktu widzenia współpracy gospodarczej regionów Trójmorza zagadnień i szukania rozwiązań służących gospodarczej konsolidacji tego obszaru. Jestem przekonany, że działania budujące siłę rynku środkowoeuropejskiego w dłuższej perspektywie wzmocnią również lubelską gospodarkę.

Czego możemy się spodziewać w tym roku?

W dniach 6-7 czerwca br. po raz drugi Lublin będzie gospodarzem Samorządowego Kongresu Trójmorza oraz towarzyszącego mu Forum Gospodarczego. Z racji na obecność wielu znakomitych prelegentów, spodziewam się ciekawych wystąpień i ożywionej debaty na temat aktualnej sytuacji geopolitycznej, jej skutków dla gospodarczego rozwoju regionów oraz przyszłości kluczowych projektów realizowanych w krajach Inicjatywy Trójmorza.

Z pewnością Kongres zdominuje nieco inna tematyka niż ta, której mogliśmy się spodziewać, planując to wydarzenie jeszcze rok temu. Trwająca tuż za naszą granicą wojna - nie tylko w bezpośredniej bliskości granicy Polski, ale i Lubelszczyzny - będzie, jak sądzę, niezwykle ważnym, jeśli nie dominującym tematem dyskusji, zarówno przedstawicieli strony polskiej, jak też państw bałtyckich czy członków Grupy Wyszehradzkiej. Każde z tych państw w jakiś sposób dotykają konsekwencje agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Wymaga to podjęcia adekwatnych działań, np. w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, żywnościowego, a także w obszarze społecznym - z racji na bezprecedensową falę migracji, która dociera do naszych krajów.

Nie da się ukryć, że agresja rosyjska na naszego sąsiada wymaga ponownego przyjrzenia się celom współpracy międzyregionalnej, a w dłuższej perspektywie nawet może ich redefinicji, natomiast już teraz rodzi potrzebę solidarności i wsparcia dla regionów ukraińskich. Jesteśmy województwem bezpośrednio graniczącym z obwodami ukraińskimi, dlatego poczuwamy się do szczególnej odpowiedzialności za losy kobiet i dzieci uciekających przed działaniami wojennym. Jednocześnie skala problemu uchodźczego jest tak ogromna, że wymaga rozwiązań ponadregionalnych. Dyskusja w ramach panelu otwierającego Kongres, a także Debata Regionów dotyczyć będą zarówno wsparcia uchodźców przybywających z Ukrainy do regionów należących do Inicjatywy Trójmorza, jak również - wychodząc już nieco w przyszłość - kwestii instrumentów finansowych niezbędnych dla odbudowy państwa ukraińskiego po zakończeniu działań wojennych. W inaugurującym panelu zaplanowano uczestnictwo m.in. przedstawicieli Kancelarii Prezydenta RP, polskiego MSZ, a także przedstawicieli Ukrainy, USA, Litwy i Łotwy w randze ambasadorów. Wyzwania, jakie wiążą się z sytuacją na Ukrainie, skłaniają do tego, by w nowych warunkach zaprojektować model ścisłej współpracy oparty o różnorodne uzupełniające się komponenty: łączące podmioty państwowe, samorządowe i komercyjne, które wzmocnią regiony państw Europy Środkowo-Wschodniej i będą gwarantowały stabilny rozwój obszaru Trójmorza. Kwestie te zostaną rozwinięte podczas tzw. Debaty Regionów z udziałem przedstawicieli samorządów z Polski: z województwa lubelskiego i podkarpackiego, obwodu lwowskiego oraz z Litwy i Węgier.

Zagadnienia dotyczące naszego bezpieczeństwa w kilku kluczowych obszarach będą wiodącymi tematami w drugim dniu Kongresu: jest to problem bezpieczeństwa żywnościowego i kierunku rozwoju rolnictwa regionów Inicjatywy Trójmorza, kwestia rozbudowy infrastruktury transportowej czy niezwykle palący dziś problem, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego.

Paneliści - ministrowie ds. transportu Bułgarii, Grecji, Litwy, Łotwy, Rumunii, Słowacji, Ukrainy i Węgier - będą się zastanawiać, czy istnieje potrzeba redefinicji polityki korytarzy transportowych na osi północ - południe w kontekście obecnej sytuacji politycznej. Warto w tym kontekście podkreślić, że odcinek trasy Via Carpatia, leżący na terenie województwa lubelskiego, został już ukończony i udostępniony kierowcom. Ta inwestycja wraz z trasą S-17 stanowi szkielet komunikacyjny województwa, otwierający nas zarówno w kierunku południowym, jak też zachodnim. Liczę, że ułatwi ona powstanie nowego krwioobiegu kontaktów gospodarczych w Lubelskiem. Prace trwają intensywnie na pozostałych odcinkach przebiegających przez Polskę, ale przecież kluczowe jest skoordynowanie działań w tym zakresie z pozostałymi państwami, przez które prowadzi Via Carpatia. To wyzwanie będzie nadal aktualne również w kontekście planowanych w najbliższych latach inwestycji kolejowych. Warto dodać, że do dyskusji dotyczącej bezpieczeństwa energetycznego, które jest fundamentalną sprawą dla funkcjonowania każdego państwa, zaproszone zostały osoby zarządzające podmiotami, które są kluczowe dla polskiej i lubelskiej gospodarki. Będzie to, jak sądzę, okazja do wysłuchania eksperckich analiz i zapoznania się z przyjętymi w obliczu kryzysu wywołanego przez Rosję strategiami.

Czy tegoroczne wydarzenie ograniczy się jedynie do formuły Kongresu?

Równolegle do Kongresu odbywa się Forum Gospodarcze oraz Seminarium dotyczące programów Interreg. Uczestnicy Forum, którzy są odpowiedzialni za współpracę gospodarczą, przedsiębiorcy oraz reprezentanci różnych instytucji otoczenia biznesu spróbują odpowiedzieć na pytanie, jak rozwinąć swój biznes za granicą, jak znaleźć, a następnie pogłębiać kontakty międzynarodowe, by realizować wspólne projekty. Czterem dyskusjom panelowym towarzyszyć będą spotkania B2B pomiędzy lubelskimi a zagranicznymi przedsiębiorcami, a także wizyty studyjne w innowacyjnych lubelskich przedsiębiorstwach. Zaplanowano prezentację oferty na stoiskach wystawienniczych. Wśród wystawców będą obecni partnerzy wydarzenia, regiony partnerskie, firmy z certyfikatem „Marka Lubelskie” oraz sponsorzy.

Celem seminarium programów Interreg jest wymiana doświadczeń i dobrych praktyk, omówienie trwałych efektów działań i ich wpływu na procesy rozwojowe w regionach Trójmorza. Ważnym elementem debaty będzie również wskazanie potrzeb, możliwości oraz sposobów budowania długoterminowej współpracy pomiędzy regionami IT w latach 2021-2027.

Jestem przekonany, że spotkanie samorządów państw Trójmorza ma szansę pomóc w procesie odbudowy Ukrainy po wojnie. Liczę, że podczas dwóch bardzo intensywnych dni uda się nam przeprowadzić debatę, która będzie zorientowana na przyszłość regionów Inicjatywy Trójmorza, w tym na województwo lubelskie.