Według raportu „Nowotwory złośliwe w Polsce" z 2021 roku, rak prostaty jest najczęściej diagnozowanym nowotworem wśród mężczyzn, z roczną liczbą około 18 tysięcy przypadków i odpowiada za ponad 10% zgonów z powodu nowotworów złośliwych. Specjaliści ostrzegają, że problem będzie narastał głównie ze względu na starzenie się populacji oraz niską świadomość społeczną i opór mężczyzn przed wizytami u urologa. Typowe objawy, takie jak trudności z oddawaniem moczu czy ból podczas mikcji często są przez panów bagatelizowane i przypisywane procesowi starzenia się, co tylko opóźnia diagnozę i leczenie. A jak podkreślają specjaliści raka prostaty można skutecznie leczyć. Główne metody leczenia tego nowotworu obejmują: operacje, radioterapię, hormonoterapię oraz aktywną obserwację. Wybór najodpowiedniejszej metody terapeutycznej dokonywany jest przez lekarza urologa, który bierze pod uwagę wiele czynników. Decyzja zależy od stopnia zaawansowania nowotworu, wyników biopsji, oceny ryzyka opartej na stężeniu PSA i skali Gleasona, a także wieku pacjenta i jego ogólnego stanu zdrowia. Rozmawiamy z dr Pawłem Wiszem – urologiem z krakowskiego Szpitala na Klinach, który jest specjalistą w zakresie operacyjnego leczenia raka prostaty z pomocą systemu robotycznego. Dyskutujemy o tym, dlaczego chirurgiczne podejście jest skuteczne w walce z rakiem prostaty oraz jak robot wspiera chirurga w przeprowadzaniu prostatektomii.
Na co najczęściej choruje prostata?
Prostata, niewielki gruczoł wielkości orzecha włoskiego może być przyczyną poważnych problemów zdrowotnych u mężczyzn. Najczęściej diagnozowane schorzenia to łagodny przerost prostaty (BPH) ale również rak prostaty. Warto pamiętać, że BPH przeważnie objawia się trudnościami w oddawaniu moczu ale rak prostaty często rozwija się bez wyraźnych objawów, co utrudnia jego wczesne wykrycie. Dlatego urolodzy podkreślają, że regularne badania są kluczowe i mężczyźni powinni dbać o prostatę podobnie jak o swój samochód, wykonując regularne „przeglądy techniczne” nawet jeśli nie występują żadne niepokojące symptomy. Już od 45. roku życia zaleca się badania poziomu PSA a panowie z obciążeniem rodzinnym powinni zacząć te badania po 40-ce. Jeśli zostaną wykryte jakiekolwiek nieprawidłowości, kolejnym krokiem jest wykonanie rezonansu magnetycznego, po czym przeprowadza się biopsję fuzyjną. Metoda ta polega na połączeniu obrazów z rezonansu magnetycznego z obrazami USG, co pozwala na dokładniejsze zlokalizowanie i ocenę zmian w gruczole krokowym, umożliwiając potwierdzenie lub wykluczenie obecności nowotworu.
Na jakie objawy ze strony prostaty mężczyźni powinni szczególnie zwracać uwagę?
Tak jak w przypadku każdego nowotworu, wczesne wykrycie raka prostaty jest kluczowe dla skutecznego leczenia dlatego mężczyźni powinni znać objawy wskazujące na jego obecność. Chociaż rak prostaty często rozwija się bez wyraźnych symptomów to istnieją sygnały, które powinny wzbudzić czujność w tym: częste oddawanie moczu, trudności w rozpoczęciu i zakończeniu mikcji, słaby strumień moczu, ból w miednicy, podczas oddawania moczu lub ejakulacji a także obecność krwi w moczu lub w nasieniu. Chociaż świadomość mężczyzn na temat raka prostaty wzrosła w ostatnich latach to wielu z nich zgłasza się do lekarza dopiero wtedy gdy pojawiają się bóle kości, zwłaszcza w okolicy bioder, kręgosłupa czy żeber, co wskazuje na zaawansowaną chorobę. Trzeba pamiętać, że tylko wczesne wykrycie raka prostaty i odpowiednie leczenie zwiększają szanse na pełne wyleczenie oraz zachowanie sprawności urologicznej i seksualnej. Warto wiedzieć, że objawy raka prostaty mogą przypominać te spowodowane mniej poważnymi schorzeniami takimi jak łagodny przerost prostaty czy infekcje dróg moczowych. Pomimo to nie należy ich lekceważyć ani tłumaczyć starzeniem się czy zmianami hormonalnymi. Ważne jest by nie przyzwyczajać się do tych objawów, nie bagatelizować ich lecz zawsze skonsultować je z urologiem aby wykluczyć poważniejsze przyczyny.
Operacyjne leczenie raka prostaty z wykorzystaniem robota
W przypadku wczesnego wykrycia raka prostaty, jedną z głównych metod leczenia jest prostatektomia, czyli operacyjne usunięcie prostaty. Można ją przeprowadzić klasyczną metodą otwartą, jak również za pomocą technik małoinwazyjnych takich jak laparoskopia czy z zastosowaniem robota chirurgicznego. Prostatektomia robotyczna to zaawansowana technologicznie metoda leczenia, w której ruchy chirurga są precyzyjnie przekładane na działania ramion robota, co pozwala na zwiększyć precyzję zabiegu. Optyka robota pozwala na prawie dziesięciokrotne powiększenie pola operacyjnego a narzędzia o średnicy zaledwie około 0,8 mm umożliwiają ruchy z większym zakresem niż ludzka ręka. Roboty niwelują także naturalne mikrodrżenia dłoni chirurga. Ulepszona kontrola i mobilność narzędzi w efekcie pozwalają na precyzyjne usunięcie prostaty przy jednoczesnym ograniczeniu uszkodzenia nerwów i naczyń w jej pobliżu, co jest kluczowe dla funkcji seksualnych i kontroli trzymania moczu. Badania kliniczne pokazują, że około 80% pacjentów po zrobotyzowanej prostatektomii prawidłowo kontroluje trzymanie moczu miesiąc po zabiegu, a po roku wskaźnik ten wzrasta do 96%. Zastosowanie robotyki z uwagi na mniejszą inwazyjność zabiegu zmniejsza też dolegliwości bólowe, skraca czas pobytu w szpitalu i przyspiesza rekonwalescencję.
Trzeba pamiętać, że jednak najważniejszym aspektem w operacjach raka prostaty jest tzw. czystość onkologiczna, która oznacza dokładniejsze usunięcie tkanki nowotworowej. To właśnie precyzja wykonania zabiegu przemawia za wykorzystaniem robota w tego typu operacjach. W sierpniu 2020 r. w prestiżowym piśmie European Urology pojawiła się publikacja podsumowująca badania i efekty leczenia pacjentów z zaawansowanym miejscowo rakiem prostaty, którzy zoperowani zostali w latach 2015-18. Na podstawie badania statystycznego wyników pooperacyjnych potwierdzono przewagę operacji z wykorzystaniem robota nad innymi technikami operacyjnymi takimi jak laparoskopia i chirurgia otwarta. W grupie 80 pacjentów, tylko 11 z nich wymagało dalszego leczenia (radioterapii i/lub hormonoterapii), czyli w większości przypadków udało się osiągnąć czystość onkologiczną i usunąć wszystkie komórki rakowe.
Jak dokładnie wygląda zabieg robotycznej prostatektomii
Operacja z wykorzystaniem robota różni się od tej laparoskopowej jak i klasycznej. W przypadku prostatektomii robotycznej, chirurg nie znajduje się bezpośrednio przy stole operacyjnym tylko zza specjalnej konsoli steruje ramionami robota, wyposażonymi w mikronarzędzia. Nacięcie powłok brzusznych pacjenta ograniczone jest do 6 otworów, których średnica nie przekracza 1 cm. To właśnie przez nie do ciała pacjenta wprowadzana są specjalistyczne trokary, czyli rurkowate prowadnice w środku, których umieszczona jest kamera oraz zminiaturyzowane narzędzia chirurgiczne przymocowane do ramion robota. W razie konieczności początek zabiegu może obejmować usunięcie węzłów chłonnych, czyli tzw. limfadenektomię. W kolejnym kroku chirurg oddziela prostatę od sąsiednich organów takich jak pęcherz moczowy, odbytnica i cewka moczowa a następnie usuwa całość gruczołu krokowego. Następnie za pomocą szwu chirurgicznego łączy się cewkę moczową z szyją pęcherza moczowego. Procedura prostatektomii kończy się usunięciem prostaty przy pomocy worka laparoskopowego. Po usunięciu narządu, chirurg zakłada dren oraz cewnik, który zazwyczaj jest usuwany po trzeciej dobie od operacji.
Rekonwalescencja po operacji raka prostaty
Większość pacjentów pionizowana jest z pomocą personelu pielęgniarskiego i fizjoterapeuty już w ciągu 4 godzin od zabiegu, co sprzyja szybszej rekonwalescencji i zmniejsza ryzyko powikłań. Niemniej jednak samodzielne chodzenie jest możliwe dopiero następnego dnia. Rano, na drugi dzień po operacji pacjenci mogą już zjeść śniadanie ale warto pamiętać, że przez pierwszych klika dni dieta powinna być lekkostrawna. Dren i cewnik są zazwyczaj usuwane drugiego dnia po zabiegu a szwy albo samoistnie się rozpuszczają albo są usuwane w trybie ambulatoryjnym w ósmym dniu. Trzeba pamiętać, że po usunięciu cewnika często pojawiają się problemy z nietrzymaniem moczu, jednak z czasem funkcja ta zwykle się normalizuje. Niemniej jednak wszystkim pacjentom zaleca się rozpoczęcie rehabilitacji urologicznej wkrótce po operacji, co może przyspieszyć powrót do prawidłowego funkcjonowania układu moczowego. Pacjenci po prostatektomii robotycznej zazwyczaj pozostają w szpitalu od 3 do 5 dni, choć czas ten może się różnić w zależności od indywidualnego przebiegu klinicznego.
Powrót pacjenta do pracy po prostatektomii robotycznej zależy od jego stanu zdrowia i samopoczucia ale zazwyczaj wynosi od 3 do 4 tygodni. Statystycznie, pacjenci po operacji robotycznej wracają do aktywności zawodowej szybciej ponieważ średnio po 3 tygodniach, w porównaniu do 11 tygodni po tradycyjnej operacji otwartej. Po powrocie do domu zaleca się unikania prac fizycznych jak również podnoszenia ciężkich przedmiotów. Korzystne jest natomiast regularne spacerowanie – co godzinę przez co najmniej 10 minut. W ciągu tygodnia zaleca się stopniowo zwiększać częstotliwość i długość spacerów aby odpowiednio wzmacniać dno miednicy. Przez pierwsze trzy miesiące po operacji nie powinno się również podejmować intensywnych aktywności fizycznych takich jak sauna, jazda na rowerze, jazda konna jak również ciężka praca fizyczna aby umożliwić organizmowi odpowiednią regenerację.
Pierwsza wizyta kontrolna po prostatektomii zwykle odbywa się około 2-3 tygodni po operacji, kiedy dostępne są już wyniki badań histopatologicznych, które są omawiane z pacjentem i lekarzem prowadzącym. Dodatkowo, zaleca się regularne monitorowanie poziomu PSA co trzy miesiące po zabiegu aby móc ocenić skuteczność leczenia.
Notka bio
dr. n. med. Paweł Wisz - urolog, specjalizujący się w operacyjnym leczeniu raka prostaty z wykorzystaniem robota
Urolog, specjalista posiadający wieloletnie doświadczenie w zakresie operacyjnego leczenia raka prostaty z wykorzystaniem robota chirurgicznego, który na swoim koncie ma ponad 1000 tego typu zabiegów. Swoje doświadczenie zdobywał między innymi w Klinice Urologii w Leverkusen w Niemczech oraz w ośrodku ORSI ACADEMY, największym na świecie centrum szkoleniowym w chirurgii robotycznej. Dr Paweł Wisz jest jednym z siedmiu urologów na świecie, który zdobył certyfikaty w dziedzinie chirurgii robotycznej u boku prof. Alexandra Mottrie z Belgii oraz prof. Patela z USA. Jest również jedynym polskim międzynarodowym trenerem w chirurgii robotycznej w ośrodku ORSI ACADEMY oraz jako pierwszy Polak pełni prestiżową funkcję w Zarządzie Europejskiego Towarzystwa Urologicznego – Sekcja Robotyczna (ERUS).
Szpital na Klinach
Ul. Kostrzewskiego 47, Kraków
tel.: 12 267 40 64
mail: [email protected]
