3. Małgorzata Rejmer, „Błoto słodsze niż miód. Głosy komunistycznej Albanii”, Czarne

ZSRR, Chiny, Kuba, Jugosławia, Rumunia, Polska… w tej wyliczance krajów o komunistycznej przeszłości często pomija się Albanię. Kraj, który po tym jak dyktator Enver Hodża zerwał sojusze z innymi państwami bloku, wierząc, że Albania może stać się samowystarczalna, zamienił się w „krainę tuneli i bunkrów”. Bunkier był solidny - nie docierały do niego żadne informacje zza granicy, zewnętrzny świat też nie słyszał głosów Albańczyków. Teraz, ponad dwadzieścia lat po upadku komunizmu, wsłuchuje się w nie Małgorzata Rejmer. Wśród jej bohaterów są i dzieci dygnitarzy, i zwykli robotnicy, i artyści, i ci, którzy próbowali ułożyć sobie życie po upadku systemu. Autorka pisze o nich tak, jak wydawałoby się - o okrucieństwie i terrorze - nie wypada pisać. Bawi się językiem i formą (trochę tu z baśni, trochę z Kafki). Jednak właśnie ta językowa zwinność sprawia, że historie z kraju tuneli i bunkrów pozostają w pamięci czymś więcej niż kolejnym obrazkiem z komunistycznego kraju.

2. Olga Tokarczuk, „Opowiadania Bizarne”, Wydawnictwo Literackie

W „Opowiadaniach Bizarnych” Tokarczuk po raz kolejny zabiera nas do krainy niesamowitości. Pierwszy raz jednak jest w niej tyle technologii i zdobyczy cywilizacji. Bohaterami jej niewielkich form są bowiem nie tylko uroczo-groteskowe indywidua, ale również... np. klony. I chociaż tematyka to dla Tokarczuk nietypowa, opisana jest z taką samą dozą poetyckości do jakiej laureatka Bookera przyzwyczaiła czytelników. Jej książka to dowód na to, że opowiadania - przez lata uważane za uboższą wersję powieści - mogą być literackim majstersztykiem.

1. Maciej Zaremba Bielawski, „Dom z dwiema wieżami”, Karakter

W opowieści Macieja Zaremby Bielawskiego historia, nawet ta znana, nie jest wcale oczywista. Autor opisuje splot żydowskich i szlacheckich losów, zastanawia się nad źródłami polskiej ideologii narodowej i antysemityzmu. „Dom z dwiema wieżami” w oryginale został napisany po szwedzku, w tym bowiem kraju Bielawski od lat żyje i pracuje. I może właśnie ta perspektywa sprawia, że jego refleksja na temat Polski jest tak świeża i wnikliwa.