Postępowanie mandatowe uregulowano jako jedno z tzw. postępowań szczególnych i związane jest z wieloma istotnymi szczegółami. Zgodnie z przepisem art. 95 § 1 k.p.w. postępowanie mandatowe prowadzi Policja, a inne organy wtedy, gdy przepis szczególny tak stanowi.
Podstawową przesłanką do zastosowania trybu mandatowego jest zgoda sprawcy wykroczenia na przyjęcie mandatu. Bezpośrednio przed wypisaniem takiego mandatu sprawca wykroczenia każdorazowo zostaje pouczony przez funkcjonariusza o prawie do odmowy przyjęcia mandatu oraz o konsekwencjach takiej decyzji.
Zgodnie z art. 97 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia sprawca wykroczenia może odmówić przyjęcia mandatu karnego i w takiej sytuacji policjant ma obowiązek skierować sprawy do sądu. Podczas rozprawy Sąd rozpatrzy stanowisko funkcjonariuszy i porówna ze stanowiskiem osoby ukaranej oraz dostarczonymi przez strony dowodami. Warto o tym pamiętać, że w świetle nowego taryfikatora mandatów, Sąd może nałożyć na sprawcę wykroczenia grzywnę w wysokości nawet 30 tys. zł.
Co bardzo istotne z chwilą podpisania mandatu, staje się on prawomocny, zatem jeżeli nie zgadzamy się z werdyktem funkcjonariusza i mamy dowody na poparcie swojej tezy – nie należy podpisywać mandatu i dochodzić swoich praw w sądzie.
Przepisy jasno określają sytuacje, w których można wystąpić o uchylenie mandatu, tj. gdy:
- ukarano kierowcę za czyn, który nie jest wykroczeniem,
- mandat dostała osoba, która nie ukończyła 17 roku życia,
- gdy wykroczenie wynikało z działania w obronie koniecznej lub stanu wyższej konieczności,
- jeżeli za wykroczenie odpowiada osoba, która ma ograniczoną poczytalność – jest chora psychicznie lub upośledzona umysłowo.
Sąd rozpatruje wniosek o uchylenie mandatu na posiedzeniu, a nie rozprawie. Nie bada więc okoliczności zdarzenia. Sąd jedynie ustala czy zaszła jedna z wymienionych powyżej przesłanek i na tej podstawie uchyla mandat, bądź utrzymuje go w mocy.
Uchylenie następuje na wniosek ukaranego, jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego złożony nie później niż w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu lub na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę.
