Jak głoszą legendy - niegdyś na wyspie Cite znaleźć można było pogańskie świątynie. Zostały one jednak przemianowane na kościoły chrześcijańskie po przyjęciu chrztu przez władcę Franków - Chlodwiga. Jak informuje Grzegorz z Tours w dziele "O chwale wyznawców", paryska katedra, o której budowie zdecydował Childebert, stała na grobie jakiejś zapomnianej świętej. Obiekt jednak został spalony przez wikingów w 857 roku, lecz szybko wzniesiono nowy. Biskup Maurice de Sully stwierdził jednak w XII w., że to za mało i w tym miejscu powinna powstać katedra godna królów.
Historia związana z budową świątyni Notre Dame sięga XII wieku, a dokładnie 1163 roku. Był to proces niezwykle długi - budowa trwało niemalże 200 lat. Jeszcze przed jej ukończeniem katedra stała się centrum najważniejszych wydarzeń w historii Francji. Notre Dame zlokalizowana jest na wyspie Cite, która z resztą Paryża połączona jest ośmioma mostami.
Wiktor Hugo, który napisał powieść: "Katedra Marii Panny w Paryżu", znanej w Polsce lepiej jako "Dzwonnik z Notre Dame" postanowił odczarować wizerunek architektury gotyckiej, która w ówczesnych czasach postrzegana była za prymitywną. Pisarz we wstępie napisał: "Oby udało nam się sprawić, że naród pokocha swą architekturę". Udało się to osiągnąć w latach 1854-1864, gdy w katedra została poddana gruntownej renowacji, a Hugo nazwany został inicjatorem i prorokiem ochrony dzieł architektury.
Wiktor Hugo przygotowując się do napisania swojej powieści sięgał po dzieła, które opisywały XV-wieczny Paryż. Wątek miłosny autor osadził na historii trzech mężczyzn, którzy obdarzyli uczuciem jedną kobietę. Hugo ponadto bierze w obronę osoby, które znalazły się na marginesie społecznym.
Katedra Notre Dame w czasie Rewolucji Francuskiej straciła zadaszenia wież. Wiele wskazywało na to, że zostanie zburzona. Tak się jednak nie stało, gdyż jej ewentualne wyburzenie zagrażało sąsiednim budynkom. Katedra Notre Dame w czasach Rewolucji zwana była "Świątynią rozumu". Kult Rozumu był ateistycznym ruchem praktykowanym przez rewolucjonistów. Zastąpiono go deistycznym kultem Istoty Najwyższej, wprowadzonym przez Robespierre'a.
