SCENA ZBRODNI
The Act of Killing, reż. Joshua Oppenheimer, Dania/Norwegia/Wielka Brytania 2012, 115 min
Zwycięzca Nagrody Publiczności na Berlinale i PLANETE+ DOC FILM FESTIVAL 2013, w którym reżyser Joshua Oppenheimer prezentuje efekty siedmiu lat spędzonych z „emerytowanymi” dowódcami brygad śmierci w Indonezji. W efekcie powstał jeden z najważniejszych i najbardziej wstrząsających obrazów dokumentalnych ostatnich lat, który łączy w sobie cechy gangsterskiego dramatu, kiczowatego melodramatu i surrealistycznego dramatu psychologicznego.
W ciągu 12 miesięcy od puczu wojskowego w Indonezji, który miał miejsce w 1965 roku, reżimowe organizacje paramilitarne Panczaszila zamordowały ponad milion ludzi. Wystarczyło podejrzenie o sprzyjanie komunistom. Te niewiarygodne zbrodnie pozostały bez kary. Dziś sprawcy są uprzywilejowanymi obywatelami, a odziały paramilitarne owiane są legendą walki o demokrację.
Członkowie brygad śmierci z dumą opowiadają o swojej „walce” i demonstrują efektywne metody mordowania. Przed puczem byli tzw. konikami i nielegalnie sprzedawali pod kinami bilety na oblegane amerykańskie filmy. Uważają się za „wolnych ludzi”, bo tak tłumaczą sobie słowo „gangsterzy”. W swojej „wyzwoleńczej” działalności wzorowali się – jak twierdzą – na najlepszych amerykańskich filmach. W rzeczywistości ich działalność to po prostu połączenie szmalcownika z mordercą. Jeśli podejrzany nie mógł się wykupić – był natychmiast mordowany. Chudy Anwar Congo i gruby Herman Koto są zaszczyceni, gdy reżyser proponuje im filmowe odtworzenie dokonywanych zbrodni. Z wigorem załatwiają aktorów, dekorację, kostiumy i dyskutują o możliwych scenariuszach rekonstrukcji. Uznają siebie za filmowe gwiazdy, które pokażą światu prawdziwych indonezyjskich „wolnych obywateli”. Praca przy filmie obiera jednak nieoczekiwany kierunek. Bohaterowie zaczynają zastanawiać się nad tym, co zrobili. Tylko niektórzy z nich odczuwają jednak skruchę. Rekonstrukcja makabrycznych zdarzeń z przeszłości okazuje się w efekcie dla morderców bardziej realna niż ich prawdziwe czyny. Być może z tego powodu Werner Herzog uznał ten film za najbardziej surrealistyczny i przerażający dokumentalny obraz ostatniej dekady.
KSIĄŻĘ I DYBUK
The Prince and the Dybbuk, reż. Elwira Niewiera, Piotr Rosołowski, Polska/Niemcy 2017, 80 min
Filmowa podróż śladami Michała Waszyńskiego, autora wielu znanych przedwojennych filmów z Eugeniuszem Bodo, reżysera mistycznej ekranizacji "Dybuka", a także producenta hollywoodzkich hitów z Sofią Loren i Claudią Cardinale. Film stara się rozwikłać tajemnicę Waszyńskiego, który w życiu często pisał od nowa własną biografię. Jedni zapamiętali go jako dystyngowanego arystokratę, męża włoskiej hrabiny, inni wspominają go jako utalentowanego reżysera, błyskotliwego producenta o homoseksualnej tożsamości.
„Książę i dybuk” otrzymał nagrodę Nos Chopina ex aequo dla najlepszego filmu o muzyce i sztuce 15. Festiwalu Filmowego Millennium Docs Against Gravity. Fundatorem Nagrody Nos Chopina jest Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny. Film otrzymał także Nagrodę dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego w sekcji Venice Classics na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji.
„Książę i dybuk” otrzymał Warszawskiego Feniksa Nagrodę im. Antoniego Marianowicza dla najlepszego filmu polskiego na 14. MFF Żydowskie Motywy Motywy (Jewish Motifs IFF). Film otrzymał także nagrodę What theDoc! na festiwalu filmowym DocsBarcelona 2018.
