Przymusowe urlopy, zasady pracy zdalnej, wynagrodzenie za kwarantannę... 36 tysięcy pytań do małopolskiej inspekcji pracy w 2020 r.

- W okresie pandemii możliwość uzyskania szybkiej i profesjonalnej odpowiedzi na nurtujące pracowników i pracodawców pytania i wątpliwości związane z prawem pracy stała się szczególnego ważna. Dlatego zrobiliśmy wszystko, by jak najlepiej odpowiedzieć na tę potrzebę. Wśród zadawanych pytań dominowały te dotyczące organizacji pracy podczas lockdownu, organizacji pracy zdalnej, stosowania przepisów zawartych w tarczach antykryzysowych. Równie często pytano o wypłatę wynagrodzeń, czas pracy czy urlopy wypoczynkowe

– wyjaśnia Józef Bajdel, okręgowy inspektor pracy w Krakowie.

26 lutego specjaliści z Okręgowego Inspektoratu Pracy odpowiadali na pytania Czytelników „Dziennika Polskiego” i „Gazety Krakowskiej”. Tematyka była bardzo zróżnicowana: od wykorzystania zaległych urlopów, przez zjawisko mobbingu aż po możliwość świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. A oto kilka wybranych przez Czytelników zagadnień wraz fachowymi odpowiedziami.

Czy pracodawca może narzucić pracownikowi pracę zdalną?

Zgodnie z ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych pracodawca może polecić w każdym czasie pracę zdalną. Reguluje to art. 3 tej ustawy. Oczywiście nie zawsze pracownik ma zdolności organizacyjne lub techniczne do wykonywania pracy w domu.

Wówczas pracodawca powinien wyposażyć pracownika w odpowiedni sprzęt. Bywa oczywiście czasem tak, że choć pracodawca zapewni np. laptop czy telefon, to pracownik nie ma warunków lokalowych. Obie strony powinny wówczas dążyć do porozumienia, omówić wszelkie szczegóły. Jednak to pracodawca podejmuje ostateczną decyzję, a pracownik musi podporządkować się decyzji pracodawcy. Czasami sam pracownik wnioskuje o pracę zdalną, ale w tym wypadku również decyzja należy do pracodawcy.

Czy pracodawca może wysłać mnie na przymusowy urlop, gdy nie działa zakład pracy?

Urlop wypoczynkowy może być udzielany na podstawie planu urlopu lub indywidualnych wniosków pracowników. W obu przypadkach jego termin musi zostać zaakceptowany zarówno przez pracownika jak i pracodawcę. Od tej zasady są dwa wyjątki. Jednostronnie pracodawca może udzielić urlopu w okresie wypowiedzenia lub w związku ze stanem epidemii, może udzielić urlopu zaległego (maksymalnie 30 dni). Jeżeli nie zachodzą powyższe wyjątki można zamiast złożenia wniosku urlopowego, zgłosić pracodawcy gotowość do świadczenia pracy i domagać się wypłaty wynagrodzenia postojowego.

Jak mogę odzyskać zaległe wynagrodzenie, gdy pracodawca twierdzi, że nie ma pieniędzy na wypłaty?

Należnego, a niewypłaconego wynagrodzenia można dochodzić w sądzie pracy przez złożenie pozwu o zapłatę. Na podstawie sądowego wyroku wynagrodzenie może wyegzekwować potem komornik. W zakresie niewypłacenia wynagrodzenia z umowy o pracę lub niewypłacenia minimalnej stawki godzinowej z umowy zlecenia można też złożyć skargę do PIP i wszcząć postępowanie kontrolne.

W sytuacji niewypłacalności pracodawcy można również skontaktować się z Funduszem Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w celu pokrycia należności z jego środków. Zaległości w wypłacie mogą być też przyczyną rozwiązania przez pracownika umowy w trybie natychmiastowym z winy pracodawcy.

Czy mimo pandemii i tego, że większość z nas pracuje zdalnie, dalej obowiązuje przepis, że zaległy urlop wypoczynkowy trzeba wykorzystać do końca września?

Tak, przepis ten dalej obowiązuje. W momencie wybuchu pandemii pracownicy bardzo często byli wysyłani na zaległe urlopy, bo firma miała przestój albo nie mogła świadczyć usług ze względu na wprowadzony wtedy lockdown. Obecnie tarcza 4.0 daje pracodawcom możliwość wysyłania na zaległe urlopy nawet bez zgody pracownika. Wcześniej nie było to tak jasno określone w przepisach, wynikało to z orzecznictwa Sądu Najwyższego.

W wyroku z 24 stycznia 2005 r., sygn. akt I PK 124/05, Sąd Najwyższy stwierdził jednoznacznie, że pracodawca ma prawo wysłać pracownika na urlop zaległy nawet bez jego zgody.

Jak mogę uzyskać świadectwo pracy, jeśli pracodawca zamknął działalność i nie ma z nim kontaktu?

Świadectwo pracy jest dokumentem wystawianym przez pracodawcę. Jednak w sytuacji, gdy pracodawca nie istnieje albo z innych przyczyn uzyskanie od niego tego dokumentu jest niemożliwe, można złożyć do sądu pracy wniosek o ustalenie uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy. Postępowanie odbywa się w trybie nieprocesowym, a w wyroku sąd określa treść świadectwa pracy.

FLESZ - 5 filarów Krajowego Planu Odbudowy