Emerytura krok po kroku. Wszystko, co musisz wiedzieć przed przejściem na emeryturę

Wniosek o emeryturę można złożyć przez Internet, pocztą lub osobiście. Aby złożyć wniosek przez Internet, należy przygotować login i hasło do swojego profilu PUE, certyfikat kwalifikowany oraz PIN do certyfikatu kwalifikowanego lub login i hasło profilu zaufanego ePUAP, a także dokumenty potwierdzające przebyte okresy pracy i wysokość wynagrodzeń. Do złożenia wniosku osobiście potrzebny będzie dokument potwierdzający tożsamość (dowód osobisty, paszport) oraz dokumenty potwierdzające przebyte okresy pracy i wysokość wynagrodzeń. Wymagane formularze można pobrać ze strony www.zus.pl lub w najbliższej terenowej jednostce organizacyjnej  ZUS.

Niezbędne będzie wypełnienie danych w wymaganych formularzach: wniosku EMP oraz informacji ERP-6.

Wniosek można również wypełnić w formie elektronicznej na profilu PUE (usługa "Złożenie dokumentu EMP" i "Złożenie dokumentu ZUS ERP-6"), a następnie wydrukować.

Wypełnione formularze wraz z przygotowanymi dokumentami potwierdzającymi przebyty czas zatrudnienia i wysokość wynagrodzeń należy dostarczyć do najbliższej terenowej jednostki organizacyjnej ZUS.

​​Termin wizyty w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS można zarezerwować poprzez PUE.

Decyzja w sprawie emerytury powinna być wydana w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji.  Zostanie ona przesłana pod wskazany we wniosku adres zameldowania na pobyt stały, adres zamieszkania/pobytu, adres do korespondencji lub do rąk przedstawiciela ustawowego.

Od wydanej decyzji można wnieść odwołanie do sądu okręgowego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

ZUS może zwrócić się o uzupełnienie wniosku lub dostarczenie dodatkowych dokumentów, jeżeli we wniosku nie zostały zawarte dane niezbędne do jego rozpatrzenia, albo nie zostały dołączone dokumenty niezbędne do jego rozpatrzenia.

W przypadku wybrania drogi elektronicznej, powiadomienie o nadejściu dokumentu zostanie przesłane mailem lub dodatkowo poprzez wiadomość SMS. Po zalogowaniu na swoim profilu PUE należy podpisać Urzędowe Poświadczenie Doręczenia.

Okresy składkowe to przede wszystkim okresy zatrudnienia. Można je udokumentować:

• zaświadczeniami od pracodawców,

• świadectwami pracy,

• legitymacją ubezpieczeniową z wpisami o zatrudnieniu.

W przypadku braku tych dokumentów można przedstawić:

• umowy o pracę,

• opinie o pracy,

• wpisy w starym (książeczkowym) dowodzie osobistym,

• legitymacje służbowe,

• legitymacje związków zawodowych,

• pisma, które kierował do Ciebie pracodawca (np. o powołaniu, mianowaniu, zmianie angażu, przyznaniu nagrody),

• kopie lub odpisy dokumentacji osobowej lub płacowej wydane  przez jednostkę upoważnioną do przechowywania dokumentacji zlikwidowanych zakładów pracy

• zeznania świadków.

Ważne! Zaświadczenie o okresie zatrudnienia może wystawić:

• pracodawca, na podstawie Twoich akt osobowych,

• prawny następca pracodawcy, na podstawie Twoich akt osobowych.

W przypadku braku posiadania dokumentów, które potwierdzają okresy zatrudnienia, a zakład pracy został zlikwidowany i nie można znaleźć swoich akt osobowych, niektóre okresy zatrudnienia można udowodnić zeznaniami świadków (najlepiej byłych współpracowników).

Zeznaniami świadków można udowodnić okresy zatrudnienia:

• sprzed 15 listopada 1991 r.,

• po  14  listopada 1991 r., jeśli dokumenty zostały zniszczone wskutek powodzi w 1997 r., 2010 r. lub 2024 r.,

• jako pracownik młodociany przed 1 stycznia 1975 r., gdy pracodawca nie ma dokumentacji z tego okresu i nie może potwierdzić, że zawierał umowy z pracownikami młodocianymi, albo gdy może potwierdzić zawieranie umów, ale nie może potwierdzić, że zatrudniał właśnie Ciebie.

ZUS może potwierdzić okresy ubezpieczenia przed 1999 r., jeśli były opłacone składki na ubezpieczenie społeczne, w następujących przypadkach:

• byłeś zatrudniony w gospodarstwie domowym albo gospodarstwach domowych lub przy obsłudze prywatnego domu mieszkalnego albo prywatnych domów mieszkalnych od 1 lipca 1970 r.,

• byłeś pracownikiem nieuspołecznionego zakładu pracy albo nieuspołecznionych zakładów pracy, a od 1 stycznia 1990 r. – pracownikiem zakładu pracy albo zakładów pracy, które zatrudniały do 20 pracowników,

• prowadziłeś działalność na własny rachunek lub byłeś osobą współpracującą,

• byłeś rzemieślnikiem lub osobą, która z nim współpracowała – od 1 lipca 1965 r.,

• byłeś taksówkarzem – od 1 lipca 1969 r.,

• prowadziłeś działalność handlowo-usługową – od 25 sierpnia 1973 r.,

• byłeś twórcą i artystą – od 1 stycznia 1974 r.,

• byłeś adwokatem i wykonywałeś zawód indywidualnie (poza zespołem adwokackim) – od stycznia 1983 r.,

• byłeś duchownym – od 1 lipca 1989 r.

ZUS potwierdzi okresy ubezpieczenia oraz podstawę wymiaru składek, jeśli w formularzu ZUS ERP-6 zostaną podane:

• okres pracy, nazwę zakładu pracy lub nazwisko pracodawcy i adres byłego miejsca pracy oraz numer konta płatnika (NKP) – jeśli byłeś pracownikiem,

• okres, w którym była prowadzona działalność, i adres miejsca, w którym była prowadzona, numer NKP, adres ZUS, do którego były opłacane składki – jeśli prowadziłeś działalność, współpracowałeś przy jej prowadzeniu lub wykonywałeś wolny zawód.

Ważne! Jeśli Twój pracodawca zatrudniał do 20 pracowników, powinien potwierdzić okres (okresy), za które po 28 lutego 1995 r. wypłacał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy oraz jego kwotę. Nie mamy tych informacji w naszych aktach.

• poświadczoną przez pracodawcę lub naszego pracownika kserokopię książeczki wojskowej lub zaświadczenie z wojskowej komendy uzupełnień – jeśli pełniłeś zasadniczą służbę wojskową,

• świadectwo służby lub zaświadczenie odpowiednich organów, w których pełniłeś zawodowo służbę – jeśli ją pełniłeś,

• zaświadczenie wystawione przez Instytut Pamięci Narodowej – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (IPN) – jeśli byłeś internowany na podstawie dekretu o stanie wojennym,

• zaświadczenie wystawione przez   prezesa sądu okręgowego – jeśli byłeś osadzony na mocy wyroku w więzieniu lub innym miejscu odosobnienia na terytorium RP po 31 grudnia 1956 r. za działalność polityczną lub przez Prezesa IPN – w przypadku osadzenia bez wyroku,

• przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego dokumenty, które potwierdzają zatrudnienie za granicą – jeżeli masz status repatrianta,

• decyzję  Szefa  Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych – jeżeli po 1956 r. pracowałeś na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, które w tym okresie były nielegalne.

Niektóre okresy nieskładkowe – np. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego lub opiekuńczego, urlopu wychowawczego – potwierdza pracodawca (lub prawny następca) w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu albo w świadectwie pracy.

Okres nauki w szkole wyższej można z kolei udowodnić na dwa sposoby:

• zaświadczeniem z uczelni o ukończeniu studiów, okresie ich trwania i programowym wymiarze, 

• dyplomem, jeśli wynika z niego okres trwania studiów i ich programowy wymiar.

W przypadku braku zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej, a jednocześnie wychowywaniu dziecka w wieku do lat 4  -  do wniosku o kapitał początkowy należy dołączyć akt urodzenia dziecka oraz oświadczenie o sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem.

Okres opieki nad dzieckiem, który ZUS będzie mógł zaliczyć, może być dłuższy, w przypadku wychowywania dziecka, na które przysługiwał zasiłek pielęgnacyjny lub stan zdrowia dziecka wymagał osobistej opieki nad dzieckiem. W takiej sytuacji należy dołączyć do dokumentów zaświadczenie, które potwierdza prawo do tego zasiłku lub dokumentację medyczną potwierdzającą stan zdrowia i potrzebę opieki nad dzieckiem 

Ważne!

• w przypadku posiadania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do wniosku o ustalenie kapitału początkowego nie należy dołączać dokumentów, które zostały już złożone przy ustalaniu renty.

• okresy składkowe i nieskładkowe można uwzględnić także na podstawie orzeczenia sądu.

Przy obliczaniu kapitału początkowego ZUS nie uwzględni okresów, w których:

• prowadziłeś gospodarstwo rolne lub pracowałeś w tym gospodarstwie (tzw. okresów uzupełniających),

• pełniłeś zawodowo służbę w wymienionych niżej instytucjach (jednej lub kilku), o ile wstąpiłeś do służby przed 1999 r. i nadal w niej pozostajesz albo z jej tytułu masz ustalone prawo do emerytury na podstawie przepisów szczególnych o zaopatrzeniu emerytalnym; instytucje, których to dotyczy, to m.in.:

  • Policja lub Milicja Obywatelska,

  • Straż Graniczna,

  • Służba Więzienna,

  • Państwowa Straż Pożarna,

  • Biuro Ochrony Rządu, 

  • Urząd Ochrony Państwa (organy bezpieczeństwa publicznego).

W Polsce wysokość emerytury uzależniona jest przede wszystkim od sumy składek emerytalnych opłaconych w trakcie aktywności zawodowej. Duży wpływ na jej wysokość ma również staż pracy.

Zgodnie z informacjami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, przyznana z urzędu emerytura nie może być niższa niż:

• renta z tytułu niezdolności do pracy,

• minimalna emerytura – o ile osoba ubiegająca się o świadczenie posiada wymagany staż ubezpieczeniowy: co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Wysokość waloryzacji emerytur obliczana jest na podstawie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych z poprzedniego roku, powiększonego o co najmniej 20 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w tym samym okresie.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego:

• średnioroczna inflacja wyniosła 3,6%,

• realny wzrost wynagrodzeń osiągnął poziom 9,5%.

Na tej podstawie wyliczono wskaźnik waloryzacji emerytur na poziomie 5,5%.