Pierwsze budowle murowane na Wawelu pojawiają się około roku 1000 - w związku z erekcją biskupstwa oraz powstaniem rezydencji książąt piastowskich.

W efekcie badań architektoniczno-archeologicznych na wzgórzu wawelskim zostały rozpoznane relikty budowli przedromańskich i romańskich. Mowa tu o: rotundzie świętych Feliksa i Adaukta, rotundzie dwuapsydowej (nazwanej kościołem B), budowli czworokątnej z korytarzem, rotundzie jednoapsydowej przy tzw. bastionie Władysława IV, katedrze romańskiej, bazylice św. Gereona, palatium, wieży obronno-mieszkalnej (zwanej stołpem), rotundzie przy baszcie Sandomierskiej, a także kościołach św. Jerzego i św. Michała.

Całe wzgórze było zabudowane drewnianymi chatami dla drużyny, służby i rzemieślników produkujących na potrzeby dworu.

Katedra biskupia - wraz z istniejącymi też niegdyś na Wawelu: szkołą katedralną, biblioteką i skryptorium - stanowiła ważny ośrodek życia umysłowego.