Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją – pomoc w kryzysie dzieci i młodzieży. Poradnik małopolskiego NFZ

Przyczyny depresji dzieci i nastolatków są złożone. Na rozwój zaburzenia wpływa współdziałanie wielu mechanizmów. Zalicza się do nich czynniki biologiczne (w tym genetyczne), rodzinne, osobowościowe oraz doświadczenia gromadzone na przestrzeni życia. Na pewno na jej rozwój wpłynęła pandemia COVID-19, a zwłaszcza towarzyszące jej poczucie zagrożenia i zdalne nauczanie, a także trwająca wojna w Ukrainie. Dlatego rodzice, opiekunowie i nauczyciele powinni jeszcze uważniej niż zazwyczaj obserwować dzieci.

O depresji mogą świadczyć takie objawy, jak:

• obniżenie nastroju, utrata chęci do życia, smutek na twarzy, ataki płaczu
• obniżenie poczucia własnej wartości, zwiększenie poczucia winy
• krzyk, trzaskanie drzwiami, kłótnie z domownikami
• objawy towarzyszące: zaburzenia żywienia, bezsenność

Przede wszystkim powinny zaniepokoić nas zmiany w codziennym zachowaniu, które utrzymują się u dziecka co najmniej przez dwa tygodnie.

Aby właściwie zdiagnozować chorobę, należy umówić się na wizytę u psychiatry lub psychoterapeuty. Dobiorą oni odpowiednie leczenie: psychoterapeutyczne i ewentualnie farmakologiczne.
Metody leczenia różnią się w zależności od nasilenia choroby. Wyróżnia się trzy stopnie nasilenia depresji:
łagodną - wówczas wystarczające jest leczenie psychoterapeutyczne lub umiarkowaną i ciężką - mogą być stosowane również leki przeciwdepresyjne. Warto jednak pamiętać, że leczenie farmakologiczne jest stosowane u dzieci i młodzieży z zachowaniem szczególnej ostrożności.

W przypadku dzieci czy nastolatków, zmagających się z trudnościami psychicznymi, od 2019 r. działa nowy model opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży, podzielony na trzy poziomy referencyjne. W ramach każdego z nich placówki udzielają pomocy pacjentom o różnych potrzebach zdrowotnych.

Pierwszą pomoc zapewniają ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej. Oferowane przez nie wsparcie składa się m.in. z porad psychologicznych, psychoterapii indywidualnej czy rodzinnej. Podstawą leczenia jest zaś praca w środowisku pacjenta, czyli w domu i gronie rówieśników.

Ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej zajmują się tymi dziećmi, które nie wymagają diagnozy psychiatrycznej ani farmakoterapii.

W Małopolsce działają 32 takie placówki. Leczenie w nich jest bezpłatne – finansuje je Narodowy Fundusz Zdrowia. Żeby skorzystać z ich pomocy, nie jest potrzebne skierowanie. Dziecko do ośrodka powinno zgłosić się z rodzicami. Jego pracownicy ustalają indywidualnie zakres opieki.
Za wsparcie tych najmłodszych pacjentów, którzy wymagają także ambulatoryjnej pomocy lekarzy psychiatrów, odpowiadają lecznice z II poziomu referencyjnego – centra zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. W CZP również prowadzona jest psychoterapia. W Małopolsce jest ich 13 – w tym osiem z oddziałami dziennymi.
W centrach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży opiekę zapewniają psychiatrzy, psycholodzy oraz psychoterapeuci. Leczenie jest bezpłatne i nie wymaga skierowania.
Ostatni III poziom opieki to szpitale. Odpowiadają one za całodobowe leczenie dzieci i nastolatków z problemami psychicznymi.

Działania profilaktyczne w zakresie zdrowia psychicznego są równie ważne, jak dbanie o zdrowie fizyczne. Opierają się na podobnych zasadach, jak na przykład:

• właściwa ilość snu
• prowadzenie aktywnego trybu życia
• zdrowe odżywianie
• ograniczenie stresu

Ważnym krokiem w profilaktyce zdrowia psychicznego jest świadomość, że depresja jest chorobą. Nie powinna być tematem tabu ani powodem do stygmatyzacji. Rozpoczęcie leczenia na wczesnym etapie wpłynie na sprawniejsze wyjście z choroby.