Choroby cywilizacyjne, do których należy cukrzyca typu 2, nadwaga oraz otyłość, coraz częściej dotykają dzieci i młodzież. Według standardów WHO nadmierna masa ciała dotyczy już prawie 1/3 polskich ośmiolatków, a co piąte dziecko w tym wieku ma zbyt duży obwód talii[1]. Program edukacyjny Uczniowie zmieniają cukrzycę ma na celu powstrzymanie narastającej epidemii cukrzycy typu 2, nadwagi oraz otyłości. Program jest efektem współpracy ekspertów z różnych dziedzin i adresuje najważniejsze zagadnienia sprzyjające budowaniu zdrowych nawyków wśród najmłodszych. W interaktywny i angażujący sposób uczy właściwych wyborów w zakresie odżywiania oraz aktywności fizycznej. Program objął swoim zasięgiem już ponad 4500 uczniów w Warszawie, a od lutego będzie także obecny w wybranych placówkach samorządowych w Krakowie.
Program Uczniowie zmieniają cukrzycę jest częścią globalnej inicjatywy Miasta dla zdrowia (Cities for better health), której celem jest m. in. promowanie działań profilaktycznych w zakresie chorób cywilizacyjnych: cukrzycy typu 2 oraz otyłości, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci. Od 2014 roku program objął swoim zasięgiem już ponad 50 miast na całym świecie. Inicjatorami programu jest Steno Diabetes Center Copenhagen, University College London oraz firma Novo Nordisk. Polska dołączyła do inicjatywy w 2019 r., jako pierwszy kraj w Europie Środkowo-Wschodniej. Miastami partnerskimi są Warszawa i Kraków.
Rada Naukowa Miast dla zdrowia w Polsce, zadecydowała o skoncentrowaniu działań programowych na środowisku polskich szkół – na populacji dzieci i młodzieży oraz towarzyszącym im w rozwoju nauczycielom. Szkoła jest bowiem naturalnym środowiskiem aktywnego oddziaływania na zachowania prozdrowotne najmłodszych, natomiast nauczyciele są naturalnymi wpływowymi przykładami postaw i motywatorami. Pierwszym krokiem w ramach programu było opracowanie raportu Szkoła, gmina, system - partnerstwo przeciw epidemii otyłości i cukrzycy, dedykowanego zdrowiu polskich uczniów oraz nauczycieli w kontekście zapadalności na cukrzycę typu 2, nadwagę oraz otyłość. Raport zawiera rekomendacje interwencji służących m.in. budowaniu skutecznej profilaktyki, kompleksowej diagnostyki i leczeniu otyłości[2]. Kolejnym działaniem w ramach inicjatywy było stworzenie kompleksowego projektu edukacyjnego, skierowanego do dzieci szkół podstawowych, ich rodziców i opiekunów, a także całego środowiska szkolnego.
Działania edukacyjne skierowane do dzieci, dotyczące właściwych wyborów w kwestii diety, aktywności fizycznej czy stylu życia, są kluczowe dla przyszłości obecnego i kolejnych pokoleń. Otyłość, która coraz częściej dotyka najmłodsze dzieci, jest poważną, przewlekłą chorobą. Wiąże się z konsekwencjami zdrowotnymi, w tym możliwością rozwoju chorób serca, nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy typu 2. Jednym z najlepszych miejsc do prowadzenia działań edukacyjnych skierowanych do najmłodszych jest szkoła, w której przeciętny polski uczeń spędza 41 godzin tygodniowo, czyli więcej niż osoba dorosła w pracy. Dzieci i młodzież kształtują swoje postawy prozdrowotne nie tylko w domu, ale również podczas zajęć lekcyjnych, a także w rozmowach z rówieśnikami i nauczycielami poprzez obserwację ich postaw. Nauczyciele nie tylko przekazują uczniom wiedzę, ale także wpływają na ich świadomość, wrażliwość oraz wybory – komentuje prof. Tomasz Klupa, kierownik Katedry Chorób Metabolicznych i Ośrodka Zaawansowanych Technologii Diabetologicznych CM UJ.
W trosce o zdrową przyszłość najmłodszych – program edukacyjny Uczniowie zmieniają cukrzycę
Celem programu edukacyjnego Uczniowie zmieniają cukrzycę jest budowanie świadomości na temat chorób cywilizacyjnych, do których należy cukrzyca typu 2, nadwaga i otyłość oraz kształtowanie właściwych postaw dotyczących odżywiania i aktywności fizycznej. Podobnie jak wszystkie interwencje zaprojektowane w ramach programu Miasta dla zdrowia, jest on wynikiem współpracy ekspertów z różnych dziedzin. Partnerami projektu są: Miasto stołeczne Warszawa, Miasto Kraków oraz Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń (WCIES). Projekt został również objęty patronatem honorowym przez Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy, Prezydenta Miasta Krakowa oraz Kuratorium Oświaty w Krakowie.
Program opiera się na 90-minutowych lekcjach, skierowanych do uczniów klas 0-6, prowadzonych przez certyfikowanych i doświadczonych edukatorów diabetologicznych. Scenariusze lekcji zostały dopasowane do wieku dzieci oraz podstawy programowej. Wzbogacają je broszury edukacyjne, animacje oraz bajka terapeutyczna. Innowacyjnym elementem projektu jest interaktywna wystawa narządów najczęściej narażonych na powikłania cukrzycy. Dla zapewnienia kompleksowości programu dotykającego trudne i jednocześnie delikatne aspekty zdrowotne dzieci i młodzieży, wszystkie materiały edukacyjne powstały we współpracy z ekspertami, w tym m.in.: lekarzami, reprezentantami środowisk zrzeszających pacjentów i ich rodziców, edukatorami diabetologicznymi, psychologiem oraz metodykami, nauczycielami i językoznawcą.
W ramach projektu, do stycznia 2025 r. edukatorzy diabetologiczni przeprowadzili łącznie 190 dwugodzinnych warsztatów edukacyjnych w 8 warszawskich szkołach podstawowych, w klasach 0-6. O chorobach cywilizacyjnych, ich powikłaniach i profilaktyce dowiedziało się już ponad 4500 dzieci, a interaktywną wystawę mieli okazję zobaczyć również uczniowie klas starszych, ich rodzice oraz cała społeczność szkolna. Wdrugim semestrze roku szkolnego 2024/25 program edukacyjny Uczniowie zmieniają cukrzycę będzie kontynuowany w Warszawie, a także będzie obecny w sześciu wybranych szkołach samorządowych w Krakowie, gdzie dotrze do blisko 3500 dzieci.
Program edukacyjny Uczniowie zmieniają cukrzycę dostępny także on-line
By umożliwić dotarcie z edukacją na temat cukrzycy i otyłości do uczniów w całej Polsce, projekt „Uczniowie zmieniają cukrzycę” powstał także w wersji wirtualnej Organizatorzy przygotowali dedykowaną stronę internetową, na której znajduje się m.in. wirtualna wystawa narządów narażonych na powikłania niewłaściwie kontrolowanej cukrzycy, scenariusze lekcji, a także pozostałe materiały edukacyjne, które mogą być wykorzystywane przez nauczycieli i uczniów podczas zajęć w szkołach.
Wystawa w formie wirtualnej to podobnie jak wystawa stacjonarna, fascynująca wędrówka po ciele człowieka. Interaktywne eksponaty i animacje pokazują w jakim miejscu znajdują się poszczególne narządy, jak wyglądają, jakie funkcje pełnią, a także jakie powikłania mogą się w nich rozwinąć na skutek nieodpowiednio kontrolowanej cukrzycy. Wystawa stanowi doskonałe uzupełnienie scenariuszy lekcji, stworzonych odpowiednio dla klas 0-3 oraz 4-6, a także innych materiałów edukacyjnych. Wszystkie treści zawarte na stronie internetowej stanowią gotowy, kompletny pakiet pomocy naukowych, dzięki którym każdy nauczyciel, będzie mógł przeprowadzić lekcje na temat profilaktyki chorób cywilizacyjnych w swojej klasie - dodaje dr n. med. i n. o zdr. Monika Zamarlik, Prezes Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pomocy Dzieciom i Młodzieży Chorym na Cukrzycę.
Materiały powstałe w ramach projektu są dostępne na stronie internetowej pod poniższymi linkami:
Link do strony Miasta dla Zdrowia:
https://www.novonordisk.pl/sustainable-business/miasta-dla-zdrowia.htmlLink do wirtualnej wystawy narządów najbardziej narażonych na powikłania cukrzycy: https://www.novonordisk.pl/about/wirtualna-wystawa.html
Link do materiałów edukacyjnych dla szkół:
https://www.novonordisk.pl/sustainable-business/miasta-dla-zdrowia/materialy-edukacyjne-dla-szkol.htmlLink do Strefy ucznia: https://www.novonordisk.pl/sustainable-business/miasta-dla-zdrowia/strefa-ucznia.html
Materiał powstał przy współpracy z Novo Nordisk Pharma sp. z o.o. w ramach programu edukacyjnego „Uczniowie zmieniają cukrzycę”, bedącego częścią globalnej inicjatywy Miasta dla zdrowia (Cities for better health)
[1] Badanie Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI) – pierwsze badanie populacyjne ośmiolatków w Polsce, prowadzone w ramach europejskiego projektu monitorowania otyłości dzieci WHO. Zrealizowane zostało w 2016 roku w ramach NPZ przez Instytut Matki i Dziecka w 135 szkołach podstawowych 9 województw wśród 3408 dzieci z klas II i III
[2] Pełna wersja raportu „Szkoła, gmina, system – partnerstwo przeciw epidemii otyłości i cukrzycy przygotowanego we współpracy z Uczelnią Łazarskiego dostępny jest pod linkiem: Szkoła, gmina, system - partnerstwo przeciw epidemii otyłości i cukrzycy
