- W Polsce działa około 100 tys. podmiotów ekonomii społecznej. Ich celem nie jest wyłącznie generowanie zysku, ale też wspieranie osób wykluczonych i potrzebujących, m.in. przez tworzenie dla nich miejsc pracy. PES to nie tylko stowarzyszenia i fundacje, ale także m.in. spółdzielnie socjalne, zakłady aktywności zawodowej oraz warsztaty terapii zajęciowej. Są to podmioty z misją społeczną, które funkcjonują między rynkiem komercyjnym a sektorem publicznym – tłumaczy Michał Kopeć, dyrektor Departamentu Programów Europejskich BGK.
PES stoją przed rozmaitymi wyzwaniami. Prócz braku dostępu do kapitału i niestabilnej sytuacji finansowej, respondenci wskazują także na problem skomplikowanych regulacji prawnych.
Finansowanie bieżącej działalności PES
Niemal połowa beneficjentów pożyczek dla PES (49 proc.) prowadzi działalność not-for-profit, czyli taką, w której zysk może wystąpić, ale jest przeznaczany na działalność statutową. Dlatego właśnie głównym źródłem finansowania działalności bieżącej badanych PES są przychody z prowadzonej działalności gospodarczej.
Ciekawe wydają się również odmienne struktury finansowania działalności bieżącej PES z różnych branż. Dla podmiotów ekonomii społecznej świadczących usługi gastronomiczne najczęstszym źródłem finansowania działalności bieżącej są przychody z działalności gospodarczej, natomiast dla PES działających w obszarze edukacji i wychowania – darowizny od podmiotów prywatnych i wsparcie dotacyjne.
Finansowanie inwestycji i perspektywy rozwojowe PES
Blisko co trzecia złotówka przeznaczona na inwestycję PES pochodziła z wypracowanego przychodu. Dotyczy to obu badanych grup. Nieco inaczej rozkłada się udział wykorzystania środków z dotacji. W grupie beneficjentów ok. 35 proc. kapitału na inwestycje pochodziło z tego źródła, a w grupie kontrolnej – 47 proc. Jednocześnie beneficjenci pożyczek dla PES zdecydowanie częściej niż podmioty w grupie kontrolnej sięgały po komercyjne finansowanie zwrotne.
Wbrew obawom części instytucji finansowych podmioty ekonomii społecznej, choć różnią się od standardowych przedsiębiorstw, mogą i potrafią realizować przedsięwzięcia rozwojowe również ze środków zwrotnych, na przykład pożyczek. Może pozwolić to na ich uniezależnienie się od dotacji oraz – w niektórych przypadkach – na większą stabilność działań. Pamiętajmy, że jednocześnie w zdecydowanej większości PES przekazują wypracowany dochód na cele statutowe, związane z misją społeczną. Nie będzie przesadą jeśli powiemy, że działalność PES i prowadzone przez nie inwestycje to korzyść dla całego społeczeństwa.
Michał Kopeć, dyrektor Departamentu Programów Europejskich BGK
Dostęp do finansowania dłużnego ma duży wpływ na decyzje PES o prowadzeniu inwestycji. Aż 84 proc. PES z grupy beneficjentów inwestowało w ostatnich trzech latach, a niemal połowa (48 proc) dokonała więcej niż jednej inwestycji. Podmioty ekonomii społecznej z próby kontrolnej inwestowały rzadziej.
Beneficjenci pożyczek dla PES realizują także większe inwestycje niż podmioty z próby kontrolnej. Inwestycje o łącznej wartości przekraczającej 100 tys. zł deklaruje 73 proc. beneficjentów i 47 proc. PES z grupy kontrolnej. Wśród inwestycji podejmowanych przez PES najczęściej można wymienić remonty i roboty budowlane oraz naprawy maszyn, urządzeń technicznych. Z badania wynika, że PES stosunkowo rzadko inwestują w digitalizację.
Dlaczego BGK bada PES?
Głównym celem badania było poznanie potrzeb finansowych PES, co umożliwi dopasowanie oferty finansowania do ich potrzeb i specyfiki.
– Badanie prowadziliśmy na grupie beneficjentów pożyczek dla podmiotów ekonomii społecznej. W grupie kontrolnej znalazły się PES niekorzystające w ostatnich latach z takiego finansowania, ale posiadające cechy zbliżone do beneficjentów pożyczek dla PES. W ten sposób chcieliśmy pokazać w możliwie najdokładniejszy sposób sytuację PES. Z uwagi na zróżnicowanie PES, badanie tego segmentu podmiotów stanowi wyzwanie – mówi Anna Podsiad, analityczka BGK.
Oferta finansowania dla PES
Bank Gospodarstwa Krajowego od ponad 10 lat jest operatorem programów dla PES. To działalność zlecona bankowi przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wsparcia udzielają partnerzy finansujący, czyli instytucje wyspecjalizowane w dystrybucji pożyczek. W ten sposób do PES trafiło dotychczas finansowanie w formie 2 tys. preferencyjnych pożyczek na kwotę blisko 220 mln zł. Z badania wynika, że 65% podmiotów, do których trafiły te środki, odczuło poprawę sytuacji finansowej.
