16. Polska
Polska to nazwa naszego kraju, powstała najprawdopodobniej od wyrażenia „ziemia polska”. W węższym znaczeniu to „ziemia Polan”.
PANNA MŁODA
To zakładka
gorseta, zeszyta trochę przyciaśnie.
POETA
– A tam puka?
PANNA MŁODA
I cóz za tako nauka?
Serce – !–?
POETA
A to Polska właśnie.
Stanisław Wyspiański
Wesele
17. Ojczyzna
Ojczyzna oznacza ‘kraj, w którym się ktoś urodził i który jest krajem jego rodaków’ lub ‘kraj lub miejscowość, skąd coś pochodzi lub gdzie przebywa, skąd bierze początek; siedlisko, kolebka’.
Słowo pochodzi od wyrazu ‘ojciec’, który z kolei należy do podstawowego słownictwa rodzinnego i ma odpowiedniki w wielu językach świata. Język prasłowiański wypracował formę *otƄc, z którego wzięła się następnie polska nazwa. Ojczyzna pierwotnie oznaczała ‘spadek po ojcu; ojcowiznę’. Później słowo nabrało innego znaczenia - ‘kraj rodzinny, ziemia ojczysta’.
Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie;
ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie
kto cię stracił.
Adam Mickiewicz
Pan Tadeusz, Inwokacja, Księga I
18. Piątek
Piątek to po prostu ‘piąty dzień tygodnia’.
W polszczyźnie od XV w. Pochodzi z prsł. *pętƄ, co oznacza ‘piąty’.
Uciekł piątek z kalendarza –
To się nieraz piątkom zdarza.
Jan Brzechwa
Piątek
19. Zdrowie
Zdrowie to bardzo stare słowo. Pochodzi z psł. sъdorvьje, co oznaczało ‘krzepę, siłę, moc’. Dziś rzeczownik zdrowie określa ‘stan, w którym organizm nie cierpi na żadną chorobę’.
Wyraz można wywieść z morfemów praindoeuropejskich i zrekonstruować znaczeniowo na "z dobrego drzewa".
Ślachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.
Jan Kochanowski
Na zdrowie
