Anoreksja zaczyna się w głowie

Czym jest anoreksja?

To jest naprawdę poważne za burzenie, które wyraża się w tym, że osoba ma zniekształcony obraz ciała, postrzega się jako grubszą niż jest w rzeczywistości. Przeżywa lęk przed jedzeniem, ma poczucie winy za każdym razem, kiedy coś zje. Redukuje ilość pokarmu, co prowadzi do wychudzenia i wyniszczenia organizmu. Czasami objawy są subkliniczne, czyli ten spadek jest nieduży, ma około 17 BMI (body mass index, stosunek wzrostu do wagi. Powinno być utrzymane na poziomie 18,5-25 – przyp.red.). Czasami jednak ten wskaźnik wynosi 15, czy 13 BMI. Wtedy mamy do czynienia ze skrajnym wyniszczeniem organizmu, prowadzącym nawet do śmierci.

Doświadczenia kliniczne pokazują, że 5-10 proc. przypadków kończy się zejściem śmiertelnym. 20-30 procent ma przebieg chroniczny, czyli trudno je wyleczyć. Trzeba powiedzieć, że anoreksję trudno się leczy. Około 60 proc. pacjentów zostaje wyleczonych.

Właśnie, słyszałam, że anoreksji w stu procentach wyleczyć się nie da. Że zawsze jakiś rys pozostaje w pacjencie, nawet kiedy kończy terapię i wraca do normalnej wagi.

Miałam takie pacjentki, które w pełni się wyleczyły. Ale u wielu pozostawały szczątkowe objawy, jak na przykład ciągłe myślenie o tym, żeby nie przytyć, liczenie kalorii. Pamiętajmy jednak, że współczesna kultura lansuje model szczupłego kobiecego ciała. Większość kobiet myśli o diecie, zastanawia się, czy nie są za grube. Nie możemy powiedzieć, że to jest choroba, raczej, że jest to problem kulturowy. Jeśli przyjmiemy, że ok. 40 proc. kobiet jest na diecie, to nabiera to innego znaczenia.

Jeśli jest to problem w głównej mierze psychiczny, to czy zdarzają się osoby otyłe, które cierpią na anoreksję?

Tak i to właśnie jest mylące. Kojarzymy osoby chore na anoreksję ze skrajnym wychudzeniem, ale może zdarzyć się inaczej. Na przykład ktoś miał sporą nadwagę i nagle spada mu ciężar ciała, bo jest na ścisłej, radykalnej diecie. W procesie takiego szybkiego odchudzania mogą pojawić się objawy anoreksji, czyli chociażby poczucie winy po jedzeniu czy niemodyfikowanie obrazu ciała. Mimo że ta osoba chudnie, ma stale poczucie bycia za grubą. To jest poważny problem, bo ciężko taką chorobę rozpoznać. Rodzice, widząc gwałtowny spadek wagi u córki, zgłaszają się do lekarza rodzinnego, a ten mówi im, że dziecko wreszcie osiągnęło odpowiednią wagę. Nie zauważa jednak aspektu psychicznego. A pod względem psychicznym ta osoba ma już anoreksję.

U mężczyzn występuje anoreksja?

To około 5-10 procent wszystkich pacjentów. Czynniki wywołujące chorobę są tutaj bardziej specyficzne. Anoreksja u dojrzewających chłopców występuje często razem z trudnościami w identyfikacji psychoseksualnej, z brakiem akceptacji zmian, jakie zachodzą w ciele. Może być powiązana z orientacją homoseksualną.Czasami anoreksja wiąże się z trudną sytuacją życiową. Generalnie można powiedzieć, że anoreksję wywołuje brak akceptacji samego siebie i problemy z wyrażaniem emocji.

To prawda, że najczęściej dziewczęta, które chorują na anoreksję są ambitne, z dobrych rodzin? Istnieje typowy zestaw cech pacjentek z anoreksją?

Takie opisy spotyka się w literaturze, ale dziś można powiedzieć, że anoreksja się rozpowszechnia – występuje w różnych warstwach społecznych.Teraz wszyscy mają dostęp do telewizji, internetu, gdzie rozpowszechniany jest ten sam wzorzec ?idealnego” ciała. Ale rzeczywiście są to dziewczęta, którym bardzo zależy na sukcesie. Z jednej strony są postrzegane jako zdolne, pracowite, ale z drugiej strony nie mają wysokiej samooceny. Nawet, jeśli osiągają sukces, uważają, że to im się udało przypadkiem. Często żyją w lęku, że w kolejnym okresie szkolnym nie utrzymają swoich osiągnięć. Rys perfekcjonisty powoduje, że znacznie łatwiej jest im wprowadzić restrykcyjną dietę.

Co oprócz nagłej utraty wagi powinno zaniepokoić rodziców?

Mówi się o syndromie gotowości anorektycznej. Odnosi się to do dziewcząt, które z jednej strony koncentrują się na wyglądzie, mówią o tym, ważą się, są skupione na tym, co jedzą, liczą kalorie, stale planują zmiany w diecie. Poza tym mają te rysy osobowościowe, o których już mówiłam – perfekcjonizm i jednoczesne niedostrzeganie własnych wartości. Nie wszyscy cały czas się zastanawiamy, czy dobrze wyglądamy, czy wszyscy nas akceptują. A ci, którzy zastanawiają się, jak odbiera ich otoczenie, są w grupie ryzyka.

Te elementy tworzą pewnego rodzaju klimat sprzyjający anoreksji. Jeśli rodzice to zauważają, widzą, że córka intensywnie ćwiczy, mało je, jest niezadowolona z siebie, powinni być zaniepokojeni. Nawet, jeśli tym objawom nie towarzyszy utrata wagi, warto zgłosić się do specjalisty. Jeżeli już ktoś chce się odchudzać, najlepiej iść do dietetyka. Bo, wbrew temu co myślą niektóre dziewczęta, dieta składająca się z jabłek i jogurtu nie będzie skuteczna. A taka ułożona przez specjalistę na pewno.

A jakieś objawy fizyczne? Wypadanie włosów, pogorszenie cery – to też się pojawia?

To na ogół następuje już po wyraźnym spadku masy ciała. Jeśli wypadają włosy,to znaczy, że są spore niedobory. Tak samo, jeśli dziewczyna przestaje miesiączkować – to już jest sygnał, że nadaje się do leczenia.

Dzieci też mogą chorować na anoreksję?

To jest trochę inna sytuacja. Wynika np. z problemów w relacji matki z dzieckiem. Może wystąpić także, kiedy matka przekarmia dziecko albo karmi je niewłaściwie. Wmuszanie jedzenia także powoduje niechęć dziecka i odmowę przyjmowania pokarmów. Warto podkreślić,że dzieci we wczesnym okresie są czułe na objawy napięcia, smutku, niedostępności emocjonalnej ze strony rodziców. Takie sytuacje powodują, że dziecko odmawia pokarmu, bo jest to dla niego jedyny sposób regulowania relacji z mamą. Wiele maluchów gorzej je w momencie przejścia z jedzenia płynnego na stałe, bo cierpią na tzw. neofobię, czyli strach przed nowym.

Jak wygląda leczenie anoreksji?

Terapia będzie zależała od wieku i obrazu klinicznego pacjenta. Liczy się to, jak długo trwa choroba, jakie jest nasilenie objawów. Na przykład, jeśli organizm jest bardzo wyniszczony, proponujemy leczenie stacjonarne, w oddziale, gdzie mamy psychoterapię, leczenie farmakologiczne. Co więcej, jest dietetyk, pomagający ustalić plan żywieniowy. W trakcie jedzenia pacjentkom towarzyszą pielęgniarki, żeby zapobiec próbom chowania jedzenia. Jednak jeśli rodzice są zdeterminowani i gotowi wspomóc swoją córkę, a choroba jest we wczesnym stadium, jesteśmy w stanie z nimi współpracować, zalecamy leczenie ambulatoryjne.

Umawiamy się na spotkania z najbliższymi pacjentki, staramy się ją wspierać w osiąganiu odpowiedniej wagi, ale też rozmawiamy o tym, jak się sama postrzega, jakie ma problemy. Trzeba pamiętać, że choroba to też ogromne obciążenie dla rodziców. Rozmowa z psychologiem pomaga członkom rodziny zrozumieć, co dzieje się w głowie ich córki. Nie można powiedzieć, że jest jeden model leczenia. Musi być dostosowany do potrzeb pacjentki. Ja walczę z określeniem,,anorektyczka”, bo to sugeruje, że każda dziewczyna jest taka sama. A to nieprawda. Objawy są zawsze podobne, ale historie są różne.