Gładko wykończone powierzchnie i nierealnie wręcz harmonijne rysy twarzy wyrzeźbionych figur – a także daleka od naturalizmu umowność – kierują nasze skojarzenia ku starożytności. Wśród poprzedniczek figur Agatowskiej wyróżniają się archaiczne greckie posągi kor: sztywno, niemal na baczność upozowane, o zagadkowych uśmiechach. Są to współczesne dziewczyny sprzed 2,5 tysiąca lat, co sygnalizują subtelnie oddane szczegóły: ozdobny pasek, charakterystyczne drapowanie, modne nakrycie głowy, wymyślna fryzura.
Rzeźby Agaty Agatowskiej przekraczają klasyczną ikonografię dzięki dysonansowym szczegółom: Kłęby dymu (z silnika pojazdu kosmicznego?) będące częścią postaci, piana z kąpieli, a w niej dowcipny akcent w postaci gumowej kaczuszki, samoloty pikujące przez głowę człowieka ku katastrofie (materializują kolizję myśli – Małe turbulencje), pył z wybuchu atomowego układający się w czaszkę zapożyczoną z obrazów Takashiego Murakamiego – wszystko to uproszczone, gładkie, odlane z syntetycznych żywic i metali zyskuje ciężar i zastyga na zawsze jako rzeźba.
Te niespodziewane połączenia form i treści czynią figury Agatowskiej spektakularnymi wariacjami na temat ludzkiej postaci. Ponadto skłaniają do patrzenia na nie przez pryzmat kategorii unheimlich (uncanny), zapożyczonej od Sigmunda Freuda. W odniesieniu do sztuki są to znajome motywy, które przez swój kontekst czy szczególne zestawienie stają się obce i dziwne.
Postacie Agatowskiej mogą się wydawać wyniosłe, co wynika z ich stylistyki i z konwencji, a jednak nie wieje od nich chłodem. Artystka, nie chcąc tworzyć dystansu pomiędzy dziełami a percepcją odbiorcy, przełamuje ich powagę, umieszczając w swoich kompozycjach motywy znane z kultury popularnej oraz zabawki.
Obecność „słodkich” drobiazgów wkomponowanych w rzeźby można interpretować dwukierunkowo: z jednej strony niepoważny, dziecinny przedmiot zostaje zmonumentalizowany, więc jego ranga zostaje podniesiona do kategorii sztuki, a z drugiej: elementy zabawkowe wprowadzają aspekt humorystyczny do dzieł rzeźbiarskich, zwykle implikujących powagę.
Tak jak wielu artystów współczesnych Agatowska włącza do swych prac cytaty z kultury popularnej, czyniąc to w bardzo charakterystyczny sposób. „Obce” motywy zrośnięte są z figurami, płynnie zastępując naturalną anatomię. Tak buduje artystka swoją ikonografię i rozpoznawalną stylistykę.
Moda jest najsilniej obecnym u Agatowskiej popkulturowym wątkiem. Przy bliższym spojrzeniu na ubrania jej figur można zauważyć, że noszą one wyraźne ślady inspiracji rzeczywistymi szczegółami ubioru z pokazów haute couture: artystka chętnie przetwarza motywy Nicolasa Ghesquière’a z czasu jego pracy dla domu mody Balenciaga, czyli przerysowane proporcje, mocno poszerzoną linię ramion, „architektoniczne” żakiety i metaliczne tkaniny. Proponowana przez Ghesquière’a wizja kobiety-robota przeszła do historii mody. Agatowska nawiązuje też świadomie do stylizacji ze słynnych pokazów mody: fryzury ułożone w kształt serca to reminiscencja wiosennego pokazu Chanel z 2010 roku przygotowanego przez Karla Lagerfelda. Lśniące, futurystyczne gorsety wycinane w wymyślne formy u Thierry’ego Muglera – przedstawiciela kolejnej fali kosmicznej haute couture, to inny istotny impuls dla rzeźbiarki. Moda u Agaty Agatowskiej nie jest poddawana krytyce – jej odniesienia do świata wielkiego krawiectwa to raczej wyraz fascynacji i hołd artystki dla wybitnych projektantów oraz próba kreacji nowej figuracji poprzez ubiór.
Obraz kobiety u Agatowskiej jest paradoksalnie eklektyczny, lecz spójny. Choć jego źródła są różnorodne, efektem jest zawsze wizerunek silnej kobiety. To świadoma swojej mocy dziewczyna-cyborg.
Agata Agatowska dekonstruuje również utrwalony w historii sztuki nowoczesnej motyw lalki jako figury biernej i bezwolnej. U Hansa Bellmera, dla którego był to wiodący motyw twórczości, znękane, rozczłonkowane, przerażające lalki ukazują opresję i zniewolenie. Rzeźby Agatowskiej są ich przeciwieństwem: uosabiają kobietę sprawczą i dumną. Ubrane w doskonale dopasowane stroje, hieratyczne „lalki” Agatowskiej onieśmielają raczej niż zachęcają do oceniania kobiecego ciała. Są wyzwolone z dominującego przez wieki historii rzeźby męskiego spojrzenia. Równocześnie, dzięki swoim ekstrawaganckim detalom, są głosem za odmiennością i przeciw podporządkowaniu się stereotypom.
To postacie z pogranicza świata rzeczywistego i wirtualnego, z głębokiej przeszłości i nieznanej przyszłości. Bliskie i obce. Czy to nasze awatary – wizerunki na miarę świata cyfrowej fantazji, w którym nie ma rzeczy niemożliwych? Rzeźby Agatowskiej pozwalają marzyć o tym, że kobiety „kosmicznej generacji” będą pewne siebie i całkowicie niezależne.
Agata Małodobry
Wystawa czynna do 4 lutego 2024 r. w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha.
Agata Agatowska (ur. 1976) – rzeźbiarka, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu (rzeźba, 2001) oraz Kunstakademie Düsseldorf, Niemcy (rzeźba i scenografia, 2012), doktorat w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu (2012), habilitacja na Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie (2019).
W latach 2002–2006 współpracowała z Velvets Theater w Wiesbaden jako aktorka pantomimy. Od 2014 roku jest członkinią Gesellschaft für Moderne Kunst am Museum Ludwig w Kolonii. Od 2017 roku jest związana z Wydziałem Sztuki Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, gdzie wykłada rzeźbę na stanowisku profesora UKEN.
Swoje prace prezentowała na 24 wystawach indywidualnych oraz brała udział w ponad 80 wystawach zbiorowych, jest także autorką wielu realizacji w przestrzeni publicznej. Jej rzeźby znajdują się w muzeach i w kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
