Pomnik Adama Mickiewicza
- na Rynku Gł., wg proj. T. Rygiera (proj. architektury i otoczenia T. Stryjeński), odsłonięty 26 VI 1898 w 100 rocznicę urodzin poety, ufundowany ze składek społ. (inicjatorami wzniesienia pomnika byli krak. studenci); (...) na wielostopniowym cokole z granitu ustawiono odlaną z brązu figurę Wieszcza na wysokim postumencie, poniżej umieszczono alegoryczne figury Ojczyzny (od ul. Siennej), Nauki (od strony linii A–B), Męstwa (od strony Sukiennic), Poezji (od strony kościoła św. Wojciecha); wszystkie odlewy wykonano w znanej giserni Nelli w Rzymie; 17 VIII 1940 pomnik został zburzony przez Niemców, a jego części wywieziono na złom; 12 VI 1946 odnaleziono na przedmieściu Hamburga prawie wszystkie figury; restauracji dokonała warsz. spółdzielnia Brąz Dekoracyjny, odtworzono także głowę Poety; rekonstrukcję (na podstawie ocalałych elementów) wykonano wg proj. S. Popławskiego, F. Totha i J. Reichert-Toth przy współpracy mistrza kamieniarskiego F. Łuczywo, prace montażowe wykonał J. Bogusławski; rekonstrukcję odsłonięto 26 XI 1955 w 100 rocznicę śmierci poety; figury ustawiono na nowym granitowym cokole; 1962–64 w trakcie likwidacji d. nawierzchni Rynku Gł. zniszczono dekoracyjną rozetę wokół pomnika i ogrodzenie wraz z latarniami; 1985 przywrócono łańcuch rozpięty pomiędzy granitowymi pachołkami; 2006 przywrócono rozetę; 2007 zrekonstruowano latarnie; 2017 przeprowadzono renowację pomnika; monument, nazywany „Adasiem”, jest miejscem spotkań krakowian i turystów; co roku 24 XII, w dniu imienin Mickiewicza, kwiaciarki składają pod nim kwiaty, tam też rozpoczyna się konkurs szopek krak.; przez lata miejsce manifestacji polit., rytuałów żołnierzy odchodzących do rezerwy oraz maturzystów (nadal); kibice krak. klubów piłkarskich świętują pod pomnikiem sukcesy swoich drużyn.
Cukiernia „Warszawska”, „Turecka”, „Warszawska”
- założył ją przy ul. Floriańskiej 24 Józef Kiss. Dopiero w 1903 do spółki przystąpił L. Piątkowski; atrakcją cukierni był wystrój wnętrza („Grota fantastyczna z wodospadem i efektami świetlnymi”); 1934 przemianowana została na cukiernię „Turecką”, zmieniono również aranżację wnętrza, ostatecznie zniszczoną 30 lat później; 1949–91 po upaństwowieniu działała p.n. „Florianka”; obecnie nie istnieje.
Stadion Wisły (Stadion Miejski im. H. Reymana)
- ul. Reymonta 20, przy al. 3 Maja, Błoniach Krakowskich, Parku Jordana, dz. Krowodrza/Czarna Wieś. Pierwszy stadion (1914) jako Park Sportowy Towarzystwa Sportowego Wisła z zapleczem po Wystawie Architektury i Wnętrz w Otoczeniu Ogrodowym (1912; spłonęły 1915); sformowano tu Pierwszą Kompanię Kadrową. Drugi S. z bieżnią i drewnianą krytą trybuną (R. Bandurski) na terenach d. Toru Wyścigów Konnych (1921-22); koncepcja całości Miejskiego Parku Sportowego: 1935 M. Bukowski, po wojnie kontyn. Z. Solawa). Z kalendarium: 1935 burza niszczy trybunę, odbudowana; 1939-45 S. przeznaczony dla tylko dla niem. sportu; 1946 burza niszczy trybuny. Trzeci S. z bieżnią, na terenach b. Toru Żużlowego z 1948, w ramach Ośrodka Sportowego TS Wisła (1953, proj. S. Jelnicki). Socrealistyczny w wyrazie, z charakterystycznymi kolumnadami („bramy brandenburskie”), pylonami przy wejściu i loggią tryb. gł. W 1985-99 przebudowa trybun i likwidacja bieżni lekkoatletycznej. Obecny S. realizowany by etapami i ewoluował (2004-09; proj. W. Obtułowicz z Zesp.) Kształt S. to częściowo spuścizna po poprzednich proj. bud.. Po przebudowie (oddany 2010) powstała m.in. dwupoziomowa trybuna główna, loża prezydencka i Pawilon Multimedialny („Okrąglak”) z tarasem. Elew. trybun zach. i wsch. nawiązują do d. kolumnady, a trybuny półn. i połudn. to rytm skośnych cięgien. W 2011 S. zwyciężył w pleb. Archi-Szopa na najgorszą bud. Kr. Stadion spełnia wymogi kl. Elite UEFA.
Poprzednie wydanie encyklopedii
