Na nowej ziemi, pod starym niebem – 76. rocznica migracji mieszkańców wsi Męcina koło Limanowej do wioski Lipki na Opolszczyźnie

Lipki - wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Skarbimierz. Nazwa wsi wzięła się od starych lip, które rosną wzdłuż drogi prowadzącej przez wieś. Wójtem od wielu lat jest męciniak – Andrzej Pulit. Skarbimierz to dziś jedna z najbogatszych gmin w Polsce. To właśnie tutaj, w 1945 r. męcinianie przyjechali za chlebem, gdzie stanowili 60 proc. wszystkich osadników.
- W wyniku decyzji podjętych przez tzw. Wielką Trójkę na konferencjach w Teheranie, Jałcie i Poczdamie powojenna Polska zmieniła swoje granice. To po decyzji przywódców ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii - wschodnią i zachodnią granicę Polski przesunięto o około 250 - 300 kilometrów ze wschodu na zachód – tłumaczy historyk, regionalista, limanowianin Karol Wojtas.
- Polska była jednym z nielicznych krajów, którego znaczna część obywateli w wyniku decyzji podjętych w Teheranie i Jałcie nagle nie robiąc ani jednego kroku znalazła się kilkaset kilometrów od swojego kraju – dodaje.
13 kwietnia 2019 r. delegacja gminy Limanowa gościła w gminie Skarbimierz, gdzie podpisano Porozumienie o Współpracy Partnerskiej pomiędzy obu samorządami, które miało przygotować je m.in. do obchodów rocznicowych. Inicjatorem projektu jest ambasador dr Stanisław Smoleń, którego rodzice również wyjechali z Męciny do Lipek, ziem na nowo włączonych do Polski. Mieszkali tam zaledwie 5 lat. Następnie swój dom oddali Bednarkom z Męciny, z których pochodzi znany muzyk i piosenkarz – Kamil Bednarek.

Rodzice Kazimierza Pociechy i Władysławy Wiewióry – Władysław i Helena wyjechali do Lipek, gdyż w rodzinnej wiosce nie było z czego żyć. - Ojcowizna miała tylko 1,12 ha i stary dom bez światła – opowiada pan Kazimierz, który urodził się w Lipkach, trzy lata po osiedleniu się rodziców.
Początkowo, na poszukiwanie dogodnych warunków do Lipek przyjeżdżali z Męciny sami mężczyźni – „głowy rodziny”. Po wybraniu odpowiedniego domu, ściągano pozostałych członków rodziny. Męcinianie pojawili się tam najwcześniej, bo już w maju i czerwcu 1945 r., mieli więc najlepszy wybór. Przyjeżdżali pociągami do Opola, a stąd pieszo, furmankami lub samochodami wojskowymi udawali się do Brzegu, a potem do Lipek. By móc wyjechać z Męciny lub innej podlimanowskiej wsi na Ziemie Odzyskane i otrzymać dom, trzeba było być małżeństwem. Rodzice pani Władysławy i Kazimierza, podobnie jak wielu innych, pośpiesznie wzięli ślub i pojechali w poszukiwaniu lepszego miejsca do życia. Cały swój dobytek zmieścili w jednym tobołku. Na miejscu wybrali sobie ładny, murowany dom z dwoma garażami i pasieką za domem, gdzie mieściło się 20 uli; do tego jeszcze 2 ha ornego pola i 3 ha łąki na terenach zalewowych.
- Rodziny wybierały sobie domy, które im się podobały. Panowała zasada: kto pierwszy, ten lepszy – wspomina pan Kazimierz. A było z czego wybierać. Na nowym miejscu osadnicy w przeciwieństwie do beskidzkiej wsi, gdzie domy były drewniane - zastali duże, murowane, zelektryfikowane domy. Niejednokrotnie w domach były piękne meble, zastawy porcelanowe. Pod sufitem wisiały kryształowe żyrandole, podłogi były wyłożone kaflami, nowoczesne maszyny i narzędzia rolnicze - żelazne pługi, młockarnie i kosiarki. Nasz dom w Lipkach został zbudowany w 1911 r. przez właściciela, który był murarzem. W domu było pełne umeblowanie: szafy, łóżka, kredens, żyrandol u sufitu, oddzielna pralnia. Toalety były jeszcze na zewnątrz, ale nawet posadzka w wychodku wyłożona była kafelkami. Za domem był kurnik i pasieka – wspomina pani Władysława.
Po zajęciu domów jeszcze długo część osadników z Męciny wywoziła do rodzinnej wsi cenne maszyny rolnicze i sprzęt.

Kiedy w Lipkach pojawili się pierwsi osadnicy zastali w niej jeszcze dawnych mieszkańców. Czasami ci, którzy przyjechali do Lipek z robót w Niemczech odpłacali się Niemcom tym samym, co przeżyli w czasie wojny.
Byli mieszkańcy, odjeżdżając z Lipek musieli zostawić nowym osadnikom cały swój dobytek: domy z wyposażeniem i zabudowaniami, sprzętem i inwentarz. Mogli zabrać ze sobą tylko to, co niezbędne. Zdarzało się tak, że przed wyjazdem zakopywali cenniejsze rzeczy w ogrodach i na polach, prawdopodobnie w przekonaniu, że kiedyś po nie wrócą.
- Kiedy Niemki mieszkające u nas w domu wyjeżdżały, bardzo płakały. Mama mówiła, by brały, co chcą, ale i tak pewnie odebrano im to na granicy. Później w naszym ogrodzie, pod ulami odkopaliśmy kryształy - opowiada pani Władysława.
- Na początku panowała duża niepewność. Ludzie bali się, że Niemcy wrócą i trzeba będzie uciekać. Stopniowo te nastroje zaczynały się uspokajać – podkreśla pan Kazimierz i dodaje, że w następnych latach Niemcy niejednokrotnie przyjeżdżali do Lipek, by popatrzeć na swoje byłe gospodarstwa. Pan Kazimierz wraz z ojcem czasami odwiedzali rodzinę w Męcinie. - Raz, pamiętam zobaczyłem łzy w oczach taty, nie zapytałem go wtedy, dlaczego płacze. Może były to łzy tęsknoty, a może łzy żalu nad powojenną dolą męcinian – wspomina. - Pamiętam, jak babcia Maria Leśnik, która mieszkała w Męcinie na Podgórzu, podarowała nam krowę - piękną, górską, czerwoną. Tata zaprowadził ją na stację PKP i przywiózł w pociągu. Mieliśmy wtedy mleko – dopowiada.
Na emeryturze pan Kazimierz wrócił do Męciny. Tutaj zdecydowanie bardziej mi się podoba – dodaje z uśmiechem. Pani Władysława z mężem Jerzym również przenieśli się do Męciny, do rodzinnego domu męża.

Do końca 1949 r. Lipki zostały całkowicie zasiedlone. Osadników czekał powolny proces integracji. Do konfliktów przyczyniał się m.in.: nierówny podział zastanych na miejscu dóbr oraz różnica mentalna ludzi z różnych stron przedwojennej Polski. Osadnicy z centralnej i południowej Polski, którzy przybyli najwcześniej, wybrali najlepsze gospodarstwa poniemieckie. Mimo to, czuli niechęć do później przybyłych repatriantów z Kresów Wschodnich, którzy otrzymali domy za darmo, ponieważ w wyniku przesunięcia granic Polski zostali zmuszeni do przesiedlenia. Osadnikom przybyłym z własnej woli, władze administracyjne wyceniły majątek, za który musieli później zapłacić. Repatrianci, którzy po przyjeździe do wsi, zastali najuboższe gospodarstwa mieli żal do przybyłych wcześniej mieszkańców o to, że wybrali sobie najlepsze gospodarstwa. Przybysze z części centralnej i południowej kraju mieli też inny bagaż doświadczeń. Część przyjechała tutaj celem polepszenia warunków życia, natomiast Polacy z Kresów Wschodnich zmuszeni zostali do wyjazdu siłą przez władze radzieckie a w pamięci mieli rzeź wołyńską i barbarzyństwo banderowców. Do przyśpieszenia procesu integracji odmiennych grup ludności w dużym stopniu przyczyniały się miejscowa szkoła podstawowa, nowo zbudowany kościół katolicki i dom ludowy. Symbolem postępujących przemian stały się małżeństwa mieszane.

(W tekście wykorzystano fragmenty pracy magisterskiej Katarzyny Cieślak:,,Przemiany kulturowe mieszkańców wsi Lipki po II wojnie światowej”)