W XVI wieku Królestwo Polskie było jednym z miejsc w Europie, gdzie panowała największa swoboda religijna. Zygmunt August mawiał do poddanych: „Nie jestem królem waszych sumień”. Odrzucał też pomysł stworzenia Kościoła narodowego, którego głowa - na wzór Anglii - miał się stać on sam, a nie papież. Rzymskokatolicka szlachta miała nawet pewien interes w wybieraniu protestanckich posłów do sejmu. Wiernym sługom papieża nie wypadało wszak żądać ograniczenia przywilejów kleru, a posłom protestanckim przychodziło to bez trudu.
Protestanci przyczyniali się do rozwoju życia umysłowego w kraju. Nie tylko sami dużo publikowali, zakładali wzorcowe szkoły i drukarnie, ale też wymuszali na katolikach, by robili to samo. Pojawiła się cała plejada wybitnych umysłów, słusznie zatem ten okres w polskiej kulturze nazywa się „złotym wiekiem”. Wśród wielu ówczesnych ruchów religijnych wyróżniali się bracia polscy. Nazywani byli arianami, z tej racji, że ich antytrynitarna doktryna (odrzucająca wiarę w Trójcę Świętą) przypominała tę głoszoną w starożytności przez herezjarchę Ariusza. Poglądy religijne łączyli z radykalną doktryną społeczną. Byli np. pacyfistami i zwolennikami uwolnienia od poddaństwa chłopów. Dlatego też szlachta zwalczała arian. Zwłaszcza szlachta protestancka.
Nie mieli bracia polscy lekkiego życia, a ich kłopoty zaczęły się już na początku, czyli w latach 1562-1565, gdy jako Zbór Mniejszy wyodrębniali się z Polskiego Kościoła Reformowanego. Pierwsza ich świątynia powstała w Krakowie przy ul. Szpitalnej (w tym miejscu jest dziś kościół św. Tomasza). Na Szpitalną zachodził na modlitwy i posiedzenia najwybitniejszy przedstawiciel polskiego arianizmu, Faust Socyn. Żyjący w latach 1539-1604 myśliciel, teolog i wybitny polemista musiał uciekać z Włoch przed inkwizycją. Trafił do Krakowa, gdzie istniało silne środowisko Włochów, których przodkowie przybyli tu onegdaj w ślad za królowa Boną. W 1598 r. Socyn stał się nawet nieformalnym przywódca arian, a przynajmniej ich umiarkowanego skrzydła. Były to już jednak czasy Zygmunta III Wazy, ortodoksyjnego katolika, który zerwał z tolerancyjna polityka poprzedników. W Krakowie zaczęły wybuchać tzw. tumulty wymierzone w protestantów. W 1598 r. grupa krakowskich studentów napadła na mieszkanie Socyna w kamienicy na rogu Brackiej i Gołebiej.
Co było dalej – przeczytasz w grudniowym numerze miesięcznika Nasza Historia
A ponadto m.in.:
Nasza Galicja zła i dobra. Dlaczego o imperium Habsburgów krakowianie wciąż myślą z nostalgią? Czy cesarz Franciszek Józef I był tylko zaborcą, czy także dobrotliwym i liberalnym ojcem dla poddanych?
King Kong z Nowej Huty. Jak powstał pomnik Lenina i kto go wysadził. Przypominamy 16-letnią historię najbardziej znienawidzonego pomnika w Krakowie. Istnieją dwie wersje dotyczące zamachu bombowego, w wyniku którego wódz rewolucji stracił stopę.
Dzieje metra w Krakowie. Pół wieku przygotowań i nic... Wzloty i upadki na drodze budowy krakowskiego metra. Na razie zamiast podziemnej kolei mieszkańcy dostali na razie półtorakilometrowy tunel tramwajowy.
Dlaczego Barbara Radziwiłłówna musiała umrzeć. Krakowski epilog XVI-wiecznej love story. Rzecz o obyczajowym skandalu, jakim był romans Zygmunta Augusta i wojnie o wpływy między magnatami.
„Piękna Helena” z Chrzanowa, lux-torpeda i inne kolejowe demony prędkości. W grudniu na tory wyrusza Pendolino, ale szybkie pociągi docierały do Krakowa i Małopolski już przed wojną.
Car w błocie. Niesławny odwrót Aleksandra I spod Austerlitz. Kareta pobitego przez Napoleona imperatora Wszechrusi ugrzęzła na drodze w podkrakowskiej Mogile. Kto udzielił pomocy rosyjskiemu władcy?
Polska szkoła fałszerzy pieniędzy. Polscy fałszerze rzucali wyzwania policji i bankowcom w całej Europie. Nie było banknotów ani monet, których nie wzięliby na warsztat.
Szwadrony śmierci Jaruzelskiego. Esbecy z tajnej grupy „D” porywali i zabijali ludzi. Ich komórka była głęboko zakonspirowana w strukturach MSW, zamaskowana nawet przed innymi esbekami. Wszystkie dokumenty niszczono. Co dziś wiemy o esbeckich mordercach?
Zakonnik, który okradł Matkę Boską. Świętokradcza zbrodnia zdemoralizowanego paulina z Jasnej Góry. Ojciec Damazy Macoch kradł i zabijał, żeby zaspokoić materialne potrzeby swej pięknej kochanki.
Wunderwaffe Führera. Adolf Hitler do końca wierzył, że uda mu się zadać ostateczny cios przeciwnikom za pomocą nowej, nieznanej wcześniej broni. Z desek kreślarskich niemieckich inżynierów schodziły kolejne prototypy cudownych samolotów, czołgów i rakiet, mających odmienić losy wojny.
Beria - seksualny drapieżnik. Szef NKWD był, obok Stalina, najpotężniejszym człowiekiem Związku Radzieckiego w czasie wojny i tuż po niej. Swą pozycję wykorzystywał także do zdobywania kobiet. Szukał seksu w sposób najbardziej drapieżny, jego ochroniarze porywali młode dziewczyny z ulic Moskwy. Nie bał się także otwarcie podrywać żon innych członków Politbiura.
100 stron pasjonujących historii, które rozegrały się w Krakowie i Małopolsce, w kraju i na świecie.
Zobacz najświeższe newsy wideo z kraju i ze świata
"Gazeta Krakowska" na Youtubie, Twitterze i Google+
Artykuły, za które warto zapłacić! Sprawdź i przeczytaj
Codziennie rano najświeższe informacje z Krakowa prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!
