Grzybica jest jedną z najczęstszych chorób skóry. Dlaczego tak się dzieje?
Tak naprawdę ciągle jesteśmy narażeni na grzybicze czynniki infekcyjne. Możemy się #nimi zarazić od drugiego człowieka, od zwierząt i gleby, więc spotykamy się z nimi na co dzień. Oczywiście okresowo, zwłaszcza w lecie, grzybice pojawiają się w większym nasileniu i jest to zwykle związane z tym, że bardziej odsłaniamy skórę, a nasze stopy, dłonie i podudzia są narażone na działanie czynników infekcyjnych.
Mówi się o grzybicach powierzchownych, podskórnych i układowych. Które z nich dokuczają nam najczęściej?
To, co najbardziej doskwiera naszej skórze, to łupież pstry, czyli uporczywa grzybica powierzchowna. Pozornie może się wydawać infekcją banalną, bo niedającą żadnych objawów ogólnych. Niestety, w zamian, mocno szpeci naszą skórę. Staje się ona kolorowa, w jednych miejscach brązowawa i szarobrunatna, w innych pojawiają się odbarwione plamki. Łupież pstry pokrywa praktycznie całe ciało, z wyjątkiem twarzy. Dodatkowo zmorą tej grzybicy jest jej nawrotowość. Infekcja występuje wielokrotnie u tego samego pacjenta, zwykle po lecie.
Wiele osób skarży się też na infekcje paznokci.
Grzybice odzwierzęce, które pojawiają się na przykład na paznokciach, są dużym problemem zwłaszcza w leczeniu, ponieważ większość leków miejscowych nie przenika przez twardą płytkę paznokciową. Jeśli grzybicy nie zlikwiduje się lekiem celowanym, paznokcie mogą być źródłem infekcji przez wiele lat. Powodują różne powikłania, w tym reakcje alergiczne w postaci wyprysków. Często przewlekła grzybica paznokci i międzypalcowa stóp stanowią wrota zakażenia dla infekcji gronkowcowych, prowadzących do rozwoju róży podudzia. A ta jest istotnym problemem terapeutycznym i prowadzi u chorych do wielu nieodwracalnych powikłań. Przyjmując na oddział starszych pacjentów, bardzo często podczas badania klinicznego, oprócz podstawowej choroby, z którą pacjent się zgłosił, znajdujemy zmienione, pogrubiałe płytki paznokciowe. Po badaniu okazuje się, że pacjenta „hoduje” różnego rodzaju grzyby, które powinny być leczone już wiele lat temu i nierzadko są źródłem infekcji całej rodziny.
A w starszym wieku trudniej te infekcje wyleczyć.
Oczywiście. Im jesteśmy starsi, tym więcej chorób nas dotyczy, zażywamy więcej leków. Wielu z nich nie wolno łączyć ze względu na niekorzystne interakcje. Grzybicę pojedynczego paznokcia skutecznie i stosunkowo szybko leczymy, usuwając zmienioną płytkę paznokciową. To pozwala na znacznie krótsze stosowanie leków doustnych i miejscowych. Niestety, u osoby starszej, z ciężką cukrzycą, stosującą leki immunosupresyjne, takiego planu nie zrealizujemy, bo nie osiągniemy prawidłowego procesu gojenia. Dlatego nie powinniśmy zaniedbywać chorób, które można pokonać od razu. One mogą prowadzić do przewlekłych zaburzeń i powikłań. A przewlekła grzybica międzypalcowa niejednokrotnie przyczynia się do innych zakażeń, zwłaszcza w lecie, gdy nasze stopy są odsłonięte.
Dzieci łatwiej radzą sobie z grzybicą?
Niekoniecznie. Maluchy mają inne cechy fizjologiczne skóry. Jest ona bardzo delikatna i nie ma tak grubej warstwy rogowej, czyli ochronnej. W związku z tym dzieci jeszcze bardziej narażone są na działanie czynników infekcyjnych, którymi zakażają się częściej, niż dorośli. Poza tym, w środowiskach dziecięcych kontakt pomiędzy rówieśnikami jest często dotykowy, a więc bezpośrednie ryzyko przenoszenia infekcji grzybiczych czy bakteryjnych jest dużo większe. Są wręcz pewne typy grzybic, które dotyczą środowisk dziecięcych, jak na przykład mikrosporiaza. Ten typ grzybicy zwykle rozwija się zarówno na skórze gładkiej, jak i owłosionej, rzadko dotyczy paznokci. Bardzo często jeden chory chomiczek czy świnka morska są źródłem zakażenia u kilkunaściorga dzieci. Niestety, grzybica skóry głowy i skóry gładkiej u dzieci jest niejednokrotnie późno rozpoznawana przez mniej typowy niż u dorosłych obraz kliniczny.
Co decyduje o tym, że jedni ludzie zakażają się grzybicą, #a innych ten problem w ogóle nie dotyczy?
Kiedy organizm jest w dobrej kondycji ogólnej, wtedy prawdopodobieństwo zakażenia się różnymi czynnikami infekcyjnymi jest mniejsze. Ważnym czynnikiem ryzyka są mikrozranienia na skórze. Możliwość wniknięcia patogenu grzybiczego i zakażenia jest dużo mniejsza, gdy mamy nieprzerwaną ciągłość #naskórka. Ale jeśli na stopach pojawiają się drobne skaleczenia, otarcia, przechodzenie bosą stopą po trawie jest już znacznie bardziej ryzykowne. Duże znaczenie ma oczywiście wilgotne środowisko. Tam, gdzie jest mokro i ciepło, prawdopodobieństwo zakażenia się grzybicą, a zwłaszcza grzybicą międzypalcową, grzybicą wałów paznokciowych czy samych paznokci jest większe. Oprócz tego, szczególnie narażone są osoby, które zażywają często antybiotyki, są obciążone innymi chorobami, na przykład cukrzycą, osoby z niedoborami immunologicznymi czy te leczone z powodu innych chorób infekcyjnych lub nowotworowych.
Możemy żyć z grzybicą, nawet o tym nie wiedząc?
Rzadko objawy są aż tak dyskretne, żeby można je było przeoczyć. Na ogół występuje stan zapalny skóry i widać, #że jest ona zaczerwieniona, złuszcza się, tworzą się nadżerki, występuje sączenie. Czasem pojawiają się krosty ropne, pęcherzyki i świąd. Niestety, są to mało charakterystyczne objawy, podobne do wielu na przykład alergicznych schorzeń skóry i dlatego lepiej od razu skonsultować się z lekarzem dermatologiem, zamiast wprowadzać tak zwany lek na wszystko. Ten jedynie zmniejszy stan zapalny i uśpi czujność pacjenta, a dwa tygodnie później zmiany grzybicze wrócą i przejdą w fazę przewlekłego zapalenia, trudną do rozpoznania. Skóra jest narządem łatwym do samobadania, więc sami dostrzegamy, że coś dzieje się na skórze. Ale właściwa diagnoza wymaga dużego doświadczenia. Nasza skóra może reagować podobnymi odczynami na zupełnie różne czynniki. Dlatego tak ważne jest doświadczenie dermatologa i odpowiedni dobór metod diagnostycznych.
Jakich?
W przypadku podejrzenia grzybicy powinno się wykonać preparat mykologiczny bezpośredni. Sprawdza się, czy występują w naskórku, paznokciu czy włosie zarodniki grzyba, a następnie robi się posiew. Wynik badania pozwala na odpowiedź, czy i z jakim rodzajem grzyba #mamy do czynienia.
I wtedy możemy zacząć leczenie?
Tak. W przypadku leczenia grzybicy paznokci terapia wyłącznie miejscowa jest w większości przypadków niewystarczająca. Oprócz maści, lakieru stosowanego miejscowo, musimy włączyć także leczenie ogólne i przyjmować leki, które działają właśnie na ten typ grzybicy, którym jesteśmy zakażeni. Leczenie grzybicy paznokci zwłaszcza stóp może trwać od sześciu do ośmiu miesięcy. Podobnie jest z grzybicą głowy owłosionej, gdzie zwykle wspomagamy leczenie miejscowe lekami stosowanymi doustnie. Na szczęście, zwykle leczenie infekcji grzybiczej skóry jest skuteczne. Mamy bardzo wiele dobrych leków, jakie możemy stosować u pacjentów, u których nie ma do tego przeciwwskazań. A w przypadkach grzybicy skóry gładkiej, #z pojedynczymi ogniskami, wystarczą leki stosowane miejscowo.
Jak możemy zapobiegać infekcjom grzybiczym?
Przede wszystkim powinniśmy pamiętać o miejscach, w których najłatwiej jest się zarazić. Na przykład mniej chętnie powinniśmy biegać bosymi stopami po wilgotnych posadzkach w okolicy basenów. To pozwoli nam #uniknąć infekcji grzybiczych stóp i zmniejszy szanse zakażenia wirusowymi brodawkami, uciążliwymi do leczenia. Przed grzybicą może chronić dokładne umycie skóry i osuszenie jej, stosowanie preparatów odkażających u osób, które nadmiernie się pocą, pamiętając, że środowisko ciepłe wilgotne jest korzystne dla rozwoju grzybicy. Bieganie gołymi stopami po trawie jest pożyteczne dla zdrowia i bardzo przyjemne, pod warunkiem że nasze stopy są zdrowe, nie mamy otarć, ani drobnych ubytków naskórka.
O rozmówcy
Prof. dr hab. Anna Wojas-Pelc
Profesor nauk medycznych, specjalista dermatolog i wenerolog. Od ponad 25 lat pracuje w Katedrze i Klinice Dermatologii w Krakowie, jest ordynatorem Oddziału Klinicznego Kliniki Dermatologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, a od 2004 r. kieruje Kliniką Dermatologii. Pełni także funkcję konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie dermatologii i wenerologii w Małopolsce. Jest autorką wielu publikacji naukowych.
