Pacyfikacja Liszek sprzed 80 laty. Spędzili ludzi na wzgórze Maciejówka. Torturowali, kazali leżeć twarzą do ziemi

Wtedy przed 80 laty - zaledwie cztery dni po tragicznej pacyfikacji Kaszowa, w której zginęło 26 osób - dramat zaczynał się w Liszkach. Niemcy przybyli do wsi nocą z 3 na 4 lipca 1943 r. Otoczyli kordonem całe Liszki, żeby uniemożliwić mieszkańcom ewentualną ucieczkę. Zrobili rewizje w domach, potem spędzili ludzi na łąkę. Kazali leżeć nieruchomo, twarzą do ziemi. To była niedziela, do Liszek przybywali mieszkańcy okolicznych wiosek na mszę i tu byli przez Niemców zatrzymywani, żeby dołączyli do leżących na łące. Dramat się potęgował.

W niedzielę, 9 lipca - 80 lat później mszę za ofiary pacyfikacji odprawił proboszcz lisieckiej parafii św. Mikołaja ks. kanonik Władysław Szymoniak, który wraz z wójtem Liszek Pawłem Misiem organizował uroczystości rocznicowe. Uczestniczyli w nich dyrektor Oddziału IPN w Krakowie dr Filip Musiał, dyrektor generalna Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie Angelika Bodziony-Durych.

Po mszy złożono kwiaty przy pomniku - krzyżu w centrum wioski, a potem zebrani przeszli na cmentarz parafialny przed pomnik - grób ofiar pacyfikacji, żeby tam oddać im hołd. Na uroczystości przybyli ze sztandarem żołnierze 8 Bazy Lotniczej w Krakowie-Balicach, którzy pełnili również wartę honorową w miejscach pamięci w Liszkach. A wójt Liszek Paweł Miś dziękował wszystkim za pomoc w odnowieniu pomnika, za weryfikację danych osób pomordowanych i pamięć o mieszkańcach Liszek.

O represjach wobec polskich wsi przed pomnikiem zamordowanych mieszkańców Liszek mówił dr hab. Filip Musiał, dyrektor krakowskiego oddziału IPN. Przypominając okupacyjny terror mówił o polityce niemieckiej wobec Polaków, traktowanych jako podludzie – nacja, która miała świadczyć niewolniczą pracę dla niemieckiej „rasy panów”.

- Ludobójstwo, deportacje, wysiedlenia, grabież majątku, kierowanie do robót przymusowych, likwidacja polskiego szkolnictwa, nauki, tłamszenie kultury, karczowanie tradycji były codziennością okupacyjnego terroru, którego ofiarami padali polscy obywatele. Gdy odwiedzamy takie miejsca jak Liszki, wydaje się, że nie mamy świadomości, jak wielka była ta akcja pacyfikacyjna, która przetoczyła się prze Generalne Gubernatorstwo w latach 1943 - 1944. Historycy szacują, że w 650 akcjach specjalnych, które wówczas Niemcy przeprowadzili, zaatakowali 10 tysięcy wsi. Zginęło w nich około 17 tysięcy Polaków. Dziś obejmujemy pamięcią tych 30 mieszkańców Liszek, którzy spoczywają na tym cmentarzu - mówił dr Filip Musiał szef krakowskiego IPN.

O dramatycznym czasie pacyfikacji opowiada wciąż wielu mieszkańców Liszek, ale historię znają już tylko z opowieści swoich rodziców, dziadków. Przypominają, że ze spędzonych ludzi oprawcy wybrali pojedyncze osoby i w stodole zaczęli brutalne przesłuchania. Do dziś mieszkańcy wspominają przeraźliwe odgłosy bicia z tej stodoły, jęki torturowanych ludzi.

- Niemcy przesłuchiwanym związywali ręce na plecach i za te ręce wieszali, potem bili po całym ciele. Przerażeni, wymęczeni po tym „przesłuchaniu” mieszkańcy byli wyprowadzani i dostawali nakaz leżenia na wzgórzu nazywanym Maciejówka - opowiadali potem mieszkańcy Liszek.

Przed odnowionym pomnikiem stają mieszkańcy, zapalają znicze, czytają nazwiska pomordowanych. - Jest tu mój dziadek Tadeusz Steczko, lat 35. Był wywołany podczas pacyfikacji tylko za to, że Niemcy znaleźli w domu jakąś bluzę wojskową. Taki był powód skatowania go i zabicia. W domu została żona i dwoje małych dzieci - wspomina wnuczka zamordowanego, która chce zostać anonimowa.

O takich przypadkach mordowania ludzi tylko za to, że w domu była jakaś odzież lub jakiś worek z niemieckim napisem już można było trafić do stodoły tortur. Opowiada o tym miejscowy historyk Adam Kowalik. Wskazuje, że z jego rodziny zginął Stanisław Kowalik. To dlatego, że Niemcy znaleźli w domu maszynę do pisania, bo jedna z dziewcząt przygotowywała się do pracy w urzędzie.

Pacyfikacja wsi Liszki trwała kilkanaście godzin. Pod koniec dnia niemiecki oficer rozkazał leżącym ludziom wstać i słuchać jego przemówienia.

- Oznajmił wówczas, że przesłuchane osoby zostaną rozstrzelane z powodu przynależności lub sprzyjania „bandom” występującym przeciwko władzom okupacyjnym. Następnie jeden z niemieckich funkcjonariuszy przeszedł wśród leżących na „Maciejówce” i zamordował strzałem w tył głowy 30 osób. Zginęło wówczas 27 mężczyzn i 3 kobiety. Po zakończeniu egzekucji rozkazano pozostałym przy życiu Polakom złożyć ślubowanie, że nie będą w przyszłości angażowali się w działalność antyniemiecką - tak o zakończeniu pacyfikacji Liszek pisze IPN.

Okupanci nałożyli na wioskę kontrybucję. Mało tego po pacyfikacji podpalili część zabudowań i wydali zakaz gaszenia pożaru. Na koniec zmusili mężczyzn do wykopania rowu, do którego wrzucili ciała zamordowanych ludzi.

Mieszkańcy wioski ekshumowali ofiary zbrodni po ustąpieniu Niemców w 1945 roku. Wówczas ciała przeniesiono na cmentarz parafialny i pochowano w zborowej mogile.

Zmiany w Kodeksie Pracy od 26 kwietnia