Czym w ogóle jest rehabilitacja?
Rehabilitacja jest przywracaniem pacjentowi sprawności. Nie można jej rozumieć jedynie przez pryzmat ruchu. Rehabilitacja to całościowa praca, także w kwestiach psychologicznych, społecznych i zawodowych. Historia rehabilitacji, rozumianej jako usprawnianie, jest bardzo długa. Sięga czasów starożytnych. Po raz pierwszy pojęcie "rehabilitacja" zostało wprowadzone po I wojnie światowej przez ówczesnego dyrektora Czerwonego Krzyża w Nowym Jorku. Dotyczyło przywracania powracającym do domów po wojnie żołnierzom - kalekom pełnej sprawności.
Jakie schorzenia się do niej kwalifikują?
W zasadzie wszystkie. Rehabilitacja ma bardzo szeroki zakres wskazań. Ja, przez lata pracy, zajmowałam się pacjentami po amputacjach, a także rehabilitacją oddechową, kardiologiczną, czyli tą po zwałach serca, neurologiczną, czyli taką głównie po udarach mózgu, przy stwardnieniu rozsianym czy chorobie Parkinsona. Ale nie tylko ciężkie choroby czy wypadki kwalifikują pacjenta do rehabilitacji. Rehabilitujemy także osoby, na przykład z wadami postawy. Można również rozumieć rehabilitację jako formę prewencji niektórych schorzeń.
W jakim stopniu można przywrócić sprawnośćpacjentowi sparaliżowanemu?
To jest bardzo trudne do określenia z góry, bo zarówno każdy udar, jaki i wypadek niosą ze sobą różnego stopnia dysfunkcje. Ponadto każdy pacjent ma różne schorzenia towarzyszące i różną konstrukcję psychiczną. Jeden będzie walczył o sprawność i zdrowie, a inny podda się nieomal bez walki. Najważniejszy jest czas. Im szybciej się zacznie rehabilitację, tym lepiej. Niestety, w Polsce to jest często problemem - pacjenci dostają odległe terminy. Jeśli ktoś jest zapisany na rehabilitację za pół roku, to jest o wiele za późno. Rehabilitacja po udarach jest wyjątkowa - wymaga także wsparcia psychologicznego, współpracy z logopedą, terapeutą zajęciowym, a także z rodziną pacjenta. Przy schorzeniach neurologicznych ta kompleksowość ma podstawowe znaczenie.
Inny poważny przypadek - amputacja. Jak wygląda przywrócenie sprawności takiemu pacjentowi?
Jego życie zmienia się diametralnie. Rzadko ktoś staje się takim Jaśkiem Melą, którego oczywiście to kosztowało bardzo dużo pracy i samozaparcia, ale który dał sobie radę. Rehabilitacja tych osób jest trudna i polega głównie na tym, żeby mogli wrócić do społeczeństwa. I znowu pojawia się ta kompleksowość leczenia, która znacząco by taką rehabilitację ułatwiła.
Jak przebiega taka rehabilitacja?
Po pierwsze formuje się kikut, żeby można było go zaprotezować. Jego formowanie jest bardzo ważne, bo jeśli źle się to zrobi, to będzie ciężko dobrać protezę. Następnym etapem jest założenie protezy tymczasowej i nauka chodzenia. Później zakładamy protezę stałą.
Jak to jest z granicą bólu? Można ją przekraczać?
Jestem zdecydowaną przeciwniczką przekraczania granicy bólu podczas ćwiczeń. Ta granica powinna się przesuwać za każdym razem, z każdym dniem ćwiczeń, ale rehabilitacja nie może przynosić szkód pacjentowi. On musi widzieć i czuć, że wszystko idzie w dobrą stronę.
Są schorzenia, które rehabilituje się łatwiej i te, które trudniej?
Nie ma takiej reguły. W chorobach postępujących, takich jak np. choroba Parkinsona, pacjent wymaga stałej rehabilitacji, bo jego stan się pogarsza. Przy problemach kardiologicznych nie tylko przyzwyczaja się pacjenta do ruchu, coraz większych obciążeń fizycznych, ale także do zmiany całego stylu życia, unikania niektórych pokarmów, rzucenia palenia. Do tego dochodzi wsparcie psychologiczne, bo często zawały mają właśnie takie podłoże i zależą od podatności na stres. Trzeba więc zrobić wszystko, żeby te emocjonalne reakcje uspokoić. Tak samo w rehabilitacji onkologicznej, np. po amputacji piersi - kiedy rehabilitujemy kończynę górną i często powstały obrzęk limfatyczny. Tutaj również potrzebna jest terapia psychologiczna. Dlatego ciężko jest powiedzieć, co rehabilituje się łatwiej, a co trudniej - każde schorzenie ma swoją specyfikę i wymagania.
Rehabilitacja jest zawsze połączona z rozmową z psychologiem?
Wtedy lepiej działa. Na oddziale mamy psychologa, logopedę, terapeutę zajęciowego. Czasami ta terapia zajęciowa odgrywa ogromną rolę. Nawet takie czynności jak układanie klocków, śpiewanie czy gra na gitarze pomagają pacjentowi. Mieliśmy takie przypadki, gdy chory potrafił coś wyśpiewać, ale nie potrafił tego powiedzieć.
Wiadomo, że niektórych rzeczy nie możemy uniknąć. Ale czy są schorzenia, wymagające rehabilitacji, którym możemy zapobiec?
Oczywiście, sami wielu problemom nie zaradzimy, nie mamy wpływu na to, czy np. skręcimy nogę. Ale można zachować podstawowe zasady, które pomogą nam zminimalizować ryzyko. Jeśli chodzi o osoby starsze, powinny mieć one przystosowane mieszkanie - bez progów, przeszkód, o które można się potknąć. Złamania u seniorów fatalnie się leczy, a często ze względu na ogólny stan zdrowia operacja jest to niemożliwa. Dzieci są następną grupą, u której możemy zapobiec konieczności rehabilitacji. Mówię tutaj o wadach postawy. Jeśli nie zajmiemy się tym problemem od początku, może się on przerodzić w zwyrodnieniowe bóle kręgosłupa. Dlatego tak ważny jest rozwój fizyczny naszych dzieci.
**********************************************
Lek. med. Agata Mamak
Absolwentka Akademii Medycznej w Krakowie. Jest specjalistą rehabiltacji, objęła stanowisko zastępcy ordynatora Oddziału Rehabilitacji w Szpitalu im. Józefa Dietla w Krakowie.
Wyniki wyborów 2014. Powyborcza mapa Małopolski. Komu wyborcy zaufali, komu podziękowali
Zobacz najświeższe newsy wideo z kraju i ze świata
"Gazeta Krakowska" na Youtubie, Twitterze i Google+
Artykuły, za które warto zapłacić! Sprawdź i przeczytaj
Codziennie rano najświeższe informacje z Krakowa prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!
