Trzeba bić na alarm: nie badamy się i nie leczymy, a przecież rak nie wziął sobie urlopu na czas pandemii. Skutki mogą być tragiczne

Czego możemy się dowiedzieć z wywiadu?

• Groźne choroby, w tym nowotwory, występują w Polsce równie często, jak przed pandemią, ale profilaktyka leży, diagnostyka leży, leczenie leży i dziś trudno precyzyjnie wyliczyć, jak słono przyjdzie nam za to zapłacić. Rządzący zapewniają, że zapaść diagnostyki i leczenia nie obejmuje onkologii, oficjalne dane jednak temu przeczą.
• Część pacjentów – bojąc się zakażenia koronawirusem - unika szpitali i innych placówek medycznych. Z drugiej strony – nawet ci, którzy mimo strachu chcieliby się diagnozować i leczyć, natrafiają na całkiem realne bariery systemowe w podstawowej opiece zdrowotnej, opiece specjalistycznej i w obszarze badań, a w końcu w leczeniu szpitalnym.
• W wyniku pandemii drastycznie spadła liczba wykonywanych badań profilaktycznych i - co gorsza - także badań diagnostycznych. Spadek liczby kart DiLO, wystawianych w 2020 roku do listopada, w porównaniu z tym samym okresem roku 2019, wyniósł w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ) 11 proc., w opiece ambulatoryjnej (AOS) 6 proc., zaś w lecznictwie szpitalnym 7 proc. W 2020 roku wystawiono o 19 665 mniej kart DILO niż w 2019 roku. Narasta zatem zjawisko tzw. długu zdrowotnego.
• Skutki obecnych ograniczeń i narastających przez nie opóźnień w diagnostyce i terapii będziemy odczuwać latami, zaś w wielu wypadkach będą one po prostu tragiczne. Dlatego musimy już teraz szukać metod i narzędzi pozwalających na poprawę skuteczności leczenia pacjentów onkologicznych.
• Rak jest zjawiskiem tak samo globalnym, jak pandemia koronawirusa, ale Europejczyków dotyka w sposób szczególny. Na Starym Kontynencie żyje mniej niż 10 proc. ludności świata, a tymczasem aż jedna czwarta wszystkich przypadków zachorowań na nowotwory przypada właśnie na Europę. Co roku przykrą diagnozę słyszy 3,5 mln Europejczyków, z tej grupy aż 1,3 mln umiera. To tak, jakby w jednym roku zniknęły Kraków i Wrocław jednocześnie. W Polsce, gdzie mieliśmy przez pandemią 170 tys. zachorowań i ponad 100 tys. zgonów rocznie, zagrożenie jest szczególnie wysokie i – jak ustaliliśmy – lawinowo rośnie z uwagi na czynniki demograficzne (starzenie się społeczeństwa), cywilizacyjne czy środowiskowe, ale także w związku z opisanymi wcześniej barierami i zapóźnieniami.
• Wedle raportu Komisji Europejskiej, 40 proc. zgonów na nowotwory można by uniknąć, gdyby diagnozę postawiono wcześniej lub chory miał lepszy dostęp do najnowszych metod leczenia. Mówimy tu o ok. 500 tys. istnień ludzkich rocznie w skali Europy oraz mieście wielkości Oświęcimia w skali Polski. W Małopolsce możemy każdego roku ocalić kilka tysięcy ludzi.
• Obiektywne warunki nam nie sprzyjają. Z jednej strony do wzrostu zachorowań przyczynia się siedzący tryb życia i zła dieta, skutkująca otyłością, a z drugiej – demografia, czyli starzenie się polskiego społeczeństwa. Dlatego musimy jak najszybciej podjąć działania, jakie stały się normą w krajach, które zaczęły się starzeć trochę wcześniej.
• W przypadku części powszechnych nowotworów wystarczy bardzo proste badanie, np. przy raku szyjki macicy jest to cytologia. I to proste badanie ratuje nam życie.
• Już przed pandemią z badań cytologicznych korzystało zaledwie 30 proc. uprawnionych, a w pandemii jest to ok. 14 proc. Chociaż badania są refundowane przez NFZ. Kluczową rolę do odegrania ma tu zatem edukacja i podnoszenie świadomości.
• Skok jakościowy z diagnostyce i leczeniu nowotworów przyniesie rozwój i upowszechnienie najnowocześniejszych technologii i narzędzi wspierających lekarzy. Coraz większe znaczenie ma między innymi chirurgia z wykorzystaniem robota da Vinci oraz rozwiązania z obszaru sztucznej inteligencji, co oznacza w medycynie nieomal przewrót kopernikański. Komputerowe modelowanie inteligentnych zachowań z minimalną interwencją człowieka, czy samouczące się algorytmy mogą zostać wykorzystane w kluczowych obszarach: od profilaktyki po poprawę jakości życia chorych.
• Musimy wszyscy o siebie bardziej zadbać, zmieniając złe nawyki, stawiając na ruch i odpowiednio zbilansowaną dietę. Palenie wywołuje nie tylko raka płuc, ale też zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia agresywnej postaci raka prostaty, zaś otyłość jest skorelowana z wyższym ryzykiem zachorowania na ten typ nowotworu.
• Nie odkładajmy badań profilaktycznych na „po pandemii”, bo już wiemy, że rak nie zaczeka. Jeśli zauważymy w swym organizmie lub samopoczuciu niepokojące zmiany – również nie czekajmy. Skorzystajmy z porady lekarskiej i wykonujmy niezbędne badania.
• Wielu pracodawców zaczęło postrzegać swoich pracowników jako kapitał, o który należy dbać i inwestować weń, również w aspekcie zdrowia. Obok stale rozbudowywanych pakietów medycznych, ułatwiających pracownikom dostęp do lekarzy, diagnostyki i leczenia, są liczne programy edukacyjne, programy wsparcia i na pewno w najbliższym czasie możemy liczyć na upowszechnienie tego typu postaw.

CAŁA ROZMOWA DO WYSŁUCHANIA I OBEJRZENIA NA WIDEO W „BAROMETRZE BARTUSIA”.