Uczciwie i bezpiecznie. Warto dbać o swój majątek - porozmawiaj o tym z notariuszem

WIDEO: Barometr Bartusia

W tym roku Dzień Otwarty Notariatu (DON) organizowany jest już po raz dziesiąty. O tym, że akcja samorządu notarialnego jest potrzebna, świadczy jej popularność - co roku z informacji udzielanych przez notariuszy korzysta kilka tysięcy osób.

- Zauważamy nie tylko duże zainteresowanie informacjami udzielanymi przez notariuszy, ale przede wszystkim ogromną potrzebę nieustannej edukacji prawnej społeczeństwa - mówi not. Lech Borzemski, koordynujący DON z ramienia Krajowej Rady Notarialnej. - Zwłaszcza że stale wchodzą w życie nowe regulacje prawne, często skomplikowane i przez to trudne do zrozumienia dla obywateli. Naszą akcją zachęcamy do zadawania pytań i konsultowania się z notariuszami przy podejmowaniu ważnych życiowych decyzji dotyczących kwestii majątkowych.

Potrzebę edukacji prawnej społeczeństwa podkreśla także not. Szymon Kołodziej, rzecznik prasowy KRN: - Z naszej codziennej praktyki zawodowej jednoznacznie wynika, że osobom dokonującym czynności w kancelariach notarialnych nierzadko brakuje podstawowej wiedzy prawnej, która pozwoliłaby podejmować w pełni świadome i bezpieczne decyzje dotyczące ich majątków. Nadrzędnym celem Dnia Otwartego Notariatu jest edukowanie społeczeństwa o umowach i czynnościach prawnych, które leżą w kompetencjach notariuszy oraz informowanie o rodzajach umów, które będą najbardziej odpowiednie dla realizacji celów zakładanych przez naszych klientów - dodaje notariusz.

Umowy, o których warto, a nawet trzeba wiedzieć więcej

- Moja wieloletnia praca stwarza przesłankę do refleksji nad zmieniającą się rzeczywistością społeczną w aspekcie udziału obywateli w czynnościach prawnych związanych z obrotem cywilnoprawnym, zwłaszcza obrotem nieruchomościami - mówi notariusz Joanna Greguła, członek Rady Izby Notarialnej w Krakowie. - Polacy dysponują coraz większym majątkiem, o który trzeba zadbać. W związku z tym znacząco zwiększyła się liczba spraw z zakresu prawa spadkowego, a w szczególności liczba sporządzanych testamentów notarialnych.

Znaczącym ułatwieniem było wprowadzenie kilka lat temu instytucji poświadczenia dziedziczenia i nadanie notariuszom uprawnień sporządzania takich poświadczeń, które zastępują postanowienia sądu w tym zakresie. Umożliwia to załatwienie sprawy spadkowej szybko i bez problemów, o ile tylko między spadkobiercami nie ma sporu.

Postępowanie sądowe przeznaczone jest przede wszystkim dla spraw spornych, tj. wtedy, gdy spadkobiercy kłócą się o spadek i np. nie uznają za ważny sporządzonego przez spadkodawcę testamentu.

- W związku z tym wzrasta znaczenie testamentu notarialnego, który nie zginie, bo jest przechowywany u notariusza, a ponadto - dzięki zastosowaniu odpowiednich instrumentów prawnych - umożliwia pełną realizację woli spadkodawcy. Oczywiście, oprócz testamentu notarialnego, równie ważny jest testament własnoręczny, ale ten notarialny jest znacznie bezpieczniejszy - zaznacza notariusz Greguła.

Chcąc uniknąć sporów sądowych strony często zwracają się do notariusza także w innych sprawach. Są to np. umowy majątkowe małżeńskie i umowy o podział majątku wspólnego między małżonkami po rozwodzie. Często zawierane są one przed lub w toku postępowania o rozwód, aby wszystkie sprawy majątkowe zostały wcześniej załatwione. Dużo jest umów o dział spadku lub zniesienie współwłasności, choć sprawy te rozstrzyga też sąd.

Zmieniające się ciągle prawo skutkuje czasem podejmowaniem przez strony decyzji nie do końca przemyślanych i zgodnych z intencjami. Przykładem mogą być umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie.

- Są to umowy skomplikowane i bardzo często niebezpieczne dla właściciela nieruchomości - przestrzega krakowska notariuszka. - Najczęściej zabezpieczają one zaciągane pożyczki i polegają na przeniesieniu do czasu spłaty pożyczki własności nieruchomości na osobę, która tej pożyczki udzieliła. Kłopot w tym, że taka osoba w każdej chwili może sprzedać naszą nieruchomość, gdyż jest jej bezwarunkowym właścicielem. Ponadto, jeśli spłata pożyczki nie zostanie dokonana w terminie, możemy nigdy nie odzyskać naszego mieszkania czy domu. W wypadku niekorzystnie skonstruowanych umów pożyczek taki skutek jest wielce prawdopodobny. Niestety, będąc w trudnej sytuacji finansowej i życiowej nie myślimy o skutkach, które mogą okazać się dramatyczne. Przy takiej pożyczce należy bardzo dokładnie pytać o wszystko notariusza, aby znać i rozumieć skutki takiej umowy, a najlepiej takich umów po prostu unikać - radzi Joanna Greguła.

Darowizna czy testament?

To jedno z najczęstszych pytań zadawanych notariuszowi. Inaczej rzecz wygląda z punktu widzenia darczyńcy lub testatora, a inaczej z punktu widzenia obdarowanego lub spadkobiercy.

W przypadku darowizny przeniesienie własności określonego składnika majątku na rzecz obdarowanego wywołuje skutki między żyjącymi. Darczyńca przestaje być właścicielem, a obdarowany z chwilą podpisania aktu notarialnego umowy darowizny nabywa własność rzeczy lub prawa. Odwołanie darowizny jest teoretycznie możliwe, ale może nastąpić tylko wtedy, gdy obdarowany dopuści się wobec darczyńcy rażącej niewdzięczności. Jest to sytuacja ekstremalna, np. popełnienie przez obdarowanego umyślnego przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu darczyńcy.

- Dodatkowym problemem, o którym należy pamiętać, jest ewentualne stworzenie zabezpieczeń w umowie darowizny, które zapewnią darczyńcy dożywotnie korzystanie z mieszkania czy domu - zwraca uwagę Joanna Greguła. - Służy temu ustanowienie prawa bezpłatnego, dożywotniego użytkowania lub osobistej służebności mieszkania w całości lub w wyznaczonej części. Obdarowany, który po przyjęciu darowizny jest nowym właścicielem nieruchomości, aby ją sprzedać w stanie wolnym od obciążenia musi poprosić uprawnionego o notarialne wyrażenie zgody na wykreślenie tego prawa. Obciążenie przedmiotu darowizny użytkowaniem lub służebnością jest istotnym ograniczeniem w obrocie taką nieruchomością lub prawem, bo wówczas osoba, której takie prawo przysługuje, musi wyrazić na to zgodę.

Testament sporządza się na wypadek śmierci. Testator pozostaje więc do końca życia właścicielem całego swojego majątku, a spadkobierca nabywa go z chwilą otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci spadkodawcy. Testament zawsze można zmienić i nawet jeśli spadkodawca nie odwoła wcześniejszego testamentu, to liczy się ten ostatni.

Dlaczego warto w tej sprawie udać się do notariusza?

- Oceni on sytuację osoby, która zamierza podjąć tę ważną życiowo decyzję, podpowie wybór najlepszej drogi dla klienta. Ważne są tutaj aspekty podatkowe. Od 2007 r. ustawodawca jest łaskawy dla obdarowanych i spadkobierców będących najbliższymi krewnymi darczyńcy lub spadkodawcy. Inaczej sprawa wygląda, gdy chcemy coś podarować lub przeznaczyć w testamencie osobom obcym lub dalej spokrewnionym, bo tu rodzą się konsekwencje podatkowych - uczula Joanna Greguła.

W czasie Dnia Otwartego można zadawać pytania m.in. w sprawach majątkowych, zwłaszcza związanych z rozporządzeniem majątkiem na wypadek śmierci lub w formie darowizny oraz w innych sprawach dotyczących naszej własności, najlepiej przynosząc ze sobą dokumenty, aby notariusz mógł ocenić ich ważność i skuteczność.

***
W sobotę 30 listopada, w godz. od 10 do 16, Dzień Otwarty Notariatu - Kraków, Hotel Bonerowski Palace, ul. św. Jana 1, I piętro