"A ludzie, co się wzajemnie nienawidzą,/ spać muszą razem - bardziej jeszcze sami: /samotność wtedy spływa potokami" (Rainer Maria Rilke, Samotność).
Ustami powieściowego bohatera Sołżenicyn wyraża głęboką prawdę o ludzkiej egzystencji. Istotnie, człowiek pozbawiony przyjaźni i miłości: kobiety, mężczyzny, ojca, matki, dziecka, brata, przyjaciela - traci rozum, wariuje. Jednakowo wariuje młody i stary, biedny i bogaty, duchowny i świecki, analfabeta i wykształcony. Wariuje dosłownie lub w przenośni. I to, co wielu ludzi młodych wyprawia dzisiaj ze sobą, oraz krzywdy, jakie wyrządzają innym, można wytłumaczyć jedynie swoistym obłędem spowodowanym poczuciem odrzucenia i głodem miłości. Jak inaczej wytłumaczyć autodestrukcyjny styl życia wielu nastolatków: chroniczne nadużywanie alkoholu, narkotyków, przemoc, pusty seks, nieład, depresyjne pogrążanie się w sobie? Jakże inaczej pojąć steki agresywnego słownictwa: wyzwisk, bluźnierstw i szyderstw zamieszczanych w internecie, zwykle anonimowo?
W destrukcyjnym stylu życia, w którym drugiego używa się jak przedmiotu, by dać folgę własnej furii, jest rzeczywiście coś z obłędu. Kiedy czujemy się samotni, niedoceniani, odrzuceni, trzeba nam "zabierać się do filozofii" - jak radzi Sołżenicyn. Do odkrywania głębszego wymiaru ludzkiego losu, do modlitwy, do refleksji. Nikt z nas przecież nie żyje jedynie dla siebie i własnej satysfakcji: jeżeli żyjemy, żyjemy dla bliźnich i dla Boga. W życiu i w śmierci należymy do Niego (por. Rz 14, 7-8). To dzięki "filozofii" i modlitwie odkrywamy piękno życia także wtedy, gdy jest ono naznaczone różnorakimi niedoborami i brakami.
"Wejrzyj na mnie i zmiłuj się nade mną, bo jestem samotny i nieszczęśliwy. Oddal uciski mojego serca, wyrwij mnie z moich udręczeń! Spójrz na udrękę moją i na boleść. (…) Strzeż mojej duszy i wybaw mnie, bym się nie zawiódł, gdy się uciekam do Ciebie. Niechaj mnie chronią niewinność i prawość, bo w Tobie, Panie, pokładam nadzieję. Boże, wybaw Izraela ze wszystkich jego ucisków" (Ps 25, 16-22).
**8
Autor jest jezuitą, rekolekcjonistą, red. naczelnym "Życia Duchowego", autorem wielu książek o tematyce religijnej.
