– Ks. Grzegorz Gerwazy Gorczycki często nazywany jest polskim Haendlem. To jeden z najwybitniejszych kompozytorów epoki baroku, ale chyba nie do końca go dziś doceniamy?
– To rzeczywiście wybitna postać Kościoła krakowskiego i społeczeństwa Krakowa. Przede wszystkim był wspaniałym muzykiem. Jako kapelmistrz katedry wawelskiej przez dekady kierował trzema zespołami muzycznymi – zespołem Rorantystów (to dziewięciu księży, którzy śpiewali w Kaplicy Zygmuntowskiej), zespołem Angelistów (sześć osób śpiewających przy Konfesji św. Stanisława) oraz kapelą katedralną, która liczyła około 30 osób tworzących zespoły chóralny i instrumentalny. W swoich rękach skupiał całą muzykę stanowiącą oprawę liturgii w katedrze wawelskiej.
Oprócz tego ksiądz Gorczycki był wybitnym społecznikiem. Pełnił m.in. funkcję prepozyta kościoła Miłosierdzia Bożego na Smoleńsku, przy którym zorganizowany był niewielki szpital, gdzie Gorczycki przekazywał datki na rzecz ubogich tam leczonych. Sprawował też opiekę nad więźniami osadzonymi w lochach wawelskich baszt.
Przede wszystkim jednak Gorczycki był wspaniałym muzykiem. Zaliczał się – obok Mikołaja Zieleńskiego, Bartłomieja Pękiela czy Franciszka Liliusa – do najwybitniejszych kompozytorów polskiego baroku.
– A jednak wiele z jego dzieł niemal odeszło już w zapomnienie. Dlaczego?
– Wiele utworów z okresu polskiego baroku rzeczywiście przestało funkcjonować w obiegu publicznym, jako że pisane i wykonywane były w ograniczonej przestrzeni, jaką była np. katedra wawelska. Przez lata zmieniali się kapelmistrzowie, a każdy z nich preferował raczej własną twórczość, siłą więc rzeczy utwory poprzedników schodziły na dalszy plan i powoli popadały w zapomnienie. Poza tym wiele z kompozycji Gorczyckiego uległo rozproszeniu, aktualnie odnajdujemy je np. w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, Podolińcu na Słowacji. Stąd dostępność do nich była ograniczona. Dziś zatem próbujemy przywrócić pamięć o nim.
– No właśnie. Większość dzieł tego kompozytora nie była nigdy zarejestrowana, a państwo chcą przywrócić twórczości Gorczyckiego należne jej miejsce w panteonie muzycznego dziedzictwa kulturowego Małopolski, Polski i Europy. Temu ma służyć projekt „Grzegorz Gerwazy Gorczycki – Opera Omnia”. Skąd pomysł na ten projekt?
– Dotąd duża część kompozytorów okresu baroku doczekała się realizacji nagrań wszystkich swoich utworów. Do takich twórców należą wymienieni przeze mnie wcześniej Mikołaj Zieleński, Bartłomiej Pękiel i Franciszek Lilius – bez problemu znajdziemy nagrania wszystkich ich kompozycji. Jeśli zaś chodzi o Gorczyckiego, to niestety z przykrością muszę stwierdzić, że nie mamy pełnego zestawu nagrań i wszystkich dzieł tego kompozytora. Oczywiście ukazały się w fonografii polskiej nagrania zatytułowane Grzegorz Gerwazy Gorczycki „Opera Omnia”, ale obejmują najczęściej wybrane kompozycje wokalno-instrumentalne i tylko niewielką część utworów na zespół chóralny a capella.
Kiedyś chcąc wykonać kompozycje Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, spotkałem się z brakiem dostępnych materiałów nutowych. Stąd pomysł zrealizowania projektu „Grzegorz Gerwazy Gorczycki – Opera Omnia”. Po pierwsze zakłada on opublikowanie pełnego zestawu materiałów nutowych kompozycji Gorczyckiego – dostępnych bezpłatnie – i dokonanie nagrania tychże. Nagranie podzielone będzie na cztery części. Część pierwsza to dzieła wokalno-instrumentalne, część druga – dzieła mszalne, część trzecia – motety, antyfony – to już są kompozycje na zespół chóralny a cappella. Do tego pojawi się jeszcze zestaw nagrań z kompozycjami przypisywanymi Grzegorzowi Gerwazemu Gorczyckiemu, czyli utworami, których pochodzenia nie do końca jesteśmy pewni.
– Głównym celem projektu jest wydanie materiałów nutowych i nagranie po raz pierwszy wszystkich dzieł Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, ale na tym nie koniec. Jakie jeszcze działania Państwo realizują?
– Przede wszystkim staramy się dotrzeć do możliwie najstarszych zapisów kompozycji Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego i na nich się oprzemy, publikując materiały nutowe. Prace są już na zaawansowanym etapie, a pewną formą podsumowania dotychczasowych działań badawczych będzie konferencja naukowa na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie. Planujemy ją na koniec kwietnia – to termin nieprzypadkowy, ponieważ 30 kwietnia przypada rocznica śmierci ks. Gorczyckiego. Podczas konferencji będzie m.in. okazja do zapoznania się z referatami wybitnych specjalistów od muzyki dawnej, którzy zajmują się twórczością polskich kompozytorów z okresu, w którym działał i tworzył Grzegorz Gerwazy Gorczycki.
We wrześniu natomiast planujemy zamknąć proces nagrywania płyt. W międzyczasie przygotowujemy materiały do wydania. Sądzę, że cały projekt zakończymy w listopadzie, a zwieńczy go znaczący koncert na Wawelu, pokazujący wszystkie kierunki działań artystycznych Gorczyckiego. Zostaną zaprezentowane utwory wokalno-instrumentalne z zespołem chóralnym, solistami i orkiestrą, a także przynajmniej jedna z czterech mszy, które zachowały się do naszych czasów, oraz formy motetowe. Zapewne zostanie także zaprezentowana msza na zespół męski, którą ks. Gorczycki napisał specjalnie dla zespołu Rorantystów Królewskich, założonego przez Zygmunta I Starego w 1540 roku.
– A efektem projektu będzie...
– … unikalne, pięciopłytowe, ekskluzywne wydawnictwo obejmujące całość twórczości Gorczyckiego. Na pierwszych dwóch płytach znajdą się utwory wokalno-instrumentalne – to m.in. takie kompozycje jak Completorium (najbardziej popularne, obecnie najczęściej wykonywane), Litaniae De Providentia Divina czy Conductus funebris. Na trzeciej płycie znajdziemy utwory mszalne, czyli cztery msze na zespół mieszany, złożony z sopranów, altów, tenorów i basów, a także mszę roratnią napisaną na męski zespół Rorantystów. Natomiast płyta czwarta to kompozycje antyfonalne i motetowe Gorczyckiego – utwory użytkowe, piękne w swoim brzmieniu. I wreszcie na ostatniej, piątej płycie znajdą się utwory przypisywane Gorczyckiemu, o czym wcześniej wspomniałem.
Do tego pięciopłytowego zestawu zostanie dołączona książeczka bardzo dokładnie wyjaśniająca zasady powstania wydawnictwa oraz przedstawiająca rys historyczny. Oczywiście znajdą się w niej również informacje o wykonawcach, a są to: 12-osobowy chór kameralny Filharmonii Krakowskiej, męski zespół Rorantystów specjalizujący się w muzyce dawnej oraz zespół orkiestrowy wykonujący utwory z okresu baroku, grający na dawnych instrumentach czy też ich kopiach. Współpracujemy z muzykami m.in. z Warszawy, Krakowa, Wrocławia, Poznania i wielu innych miast. Są to osoby mające największe doświadczenie w realizacji tego typu muzyki.
– Kiedy to pięciopłytowe wydawnictwo obejmujące całość twórczości Gorczyckiego trafi do rąk melomanów?
– Najpóźniej w listopadzie, a być może nawet wcześniej – w październiku. Chcemy, by twórczość Gorczyckiego rozbrzmiewała zarówno w największych europejskich salach koncertowych, jak i w domach melomanów. I mamy nadzieję, że dzięki naszemu projektowi tak właśnie się stanie.
Grzegorz Gerwazy Gorczycki (1665 – 1734)
Duchowny katolicki, kompozytor, kapelmistrz. Uważany za jednego z najwybitniejszych kompozytorów polskiej muzyki barokowej. W 1698 r. został mianowany kapelmistrzem katedry wawelskiej z tytułem Magister capellae musices Ecclesiae Cathedralis Cracoviensis. Funkcję tę pełnił aż do śmierci. Gorczycki jest twórcą głównie muzyki religijnej. Są to kompozycje a cappella (niekiedy z basso continuo) w stile antico: motety, msze, pieśni oraz utwory wokalno-instrumentalne z basso continuo w stile moderno, wykorzystujące bogatą technikę koncertującą: wieloodcinkowe i wersetowe koncerty religijne, a także kantaty zespołowe. Jego najważniejsze dzieła to Completorium oraz Conductus funebris.
O projekcie
Projekt „Grzegorz Gerwazy Gorczycki – Opera Omnia” jest realizowany przez Fundację Instytut Państwa i Prawa, dzięki grantowi badawczemu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa i przy współpracy z Filharmonią Krakowską, Uniwersytetem Jana Pawła II w Krakowie oraz Akademią Muzyczną im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie. Fundacja IPP powołała zespół naukowy złożony z wybitnych ekspertów, który ma zapewnić najwierniejsze i zgodne z duchem epoki wykonanie dzieł Gorczyckiego. W skład zespołu badawczego wchodzą:
prof. dr hab. Stanisław Krawczyński, kierownik naukowy i artystyczny projektu, trzykrotny rektor Akademii Muzycznej w Krakowie, jeden z najwybitniejszych polskich dyrygentów;
ks. prof. dr hab. Robert Tyrała, rektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie;
dr hab. Małgorzata Janicka-Słysz prof. AMKP, kierownik katedry Teorii i Interpretacji Dzieła Muzycznego Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie;
dr hab. Zbigniew Pilch prof. AMKP, kierownik katedry Muzyki Dawnej Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie;
dr hab. Tomasz Ślusarczyk, jeden z najwybitniejszych europejskich instrumentalistów z zakresu muzyki dawnej, pracownik AMKP w Krakowie.
Jakość wykonawczą zapewniają muzycy Filharmonii Krakowskiej oraz Capella Regia Rorantistarum, wspierani najwybitniejszymi wykonawcami muzyki dawnej z kraju i ze świata.
