Pierwszy publiczny i płatny pokaz kinematografu został zorganizowany przez braci Lumiere w Grand Café w Paryżu 28 grudnia 1895 roku. Cztery lata później, w 1899 r. w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 120 bracia Krzemińscy uruchomili pierwszy kinematograf na ziemiach polskich. Było to drugie kino na świecie – zaraz po braciach Lumière.
W Krakowie pierwszy pokaz kinematografu odbył się niecały rok, po paryskiej projekcji w Grand Café - 14 listopada 1896 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie przy placu św. Ducha. Wyświetlano filmy z firmy braci Lumière, m.in. "Śniadanie dziecka", "Plac Pocztowy", "Kąpiel w morzu" i "Kolej żelazną".
Krakowskie kino "Cyrk Edison" - pierwsze kino - pojawiło się w 1907 roku dzięki spółce Grunwald i Kleinberger. "Cyrk Edison" działał przez pięć lat, ale już w 1909 roku pojawiło się kolejne kino w mieście pod Wawelem - przy ul. św. Tomasza 37 zorganizowano teatr kinematograficzny "Orion". Rok później w w Pałacu Spiskim (Rynek Główny 32) działał teatr "Kineton".
Pierwsze nowoczesne krakowskie kina
Pierwsze nowoczesne kina zostały uruchomione w 1912 roku, było to zlokalizowane na u. Rajskiej 12 kinoteatr "Excelsior", później przemianowane na "Bajkę", a następnie "Corso". Po jego likwidacji siedziba na Rajskiej stała się "Teatrem Ludowym".
W tym samym roku na ul. Podwale 6 działalność rozpoczął kinoteatr "Promień" Towarzystwa Szkoły Ludowej. Kino Promień działało do lat trzydziestych.
Po sukcesach pierwszych kin, podobne instytucje zaczęły wyrastać jak grzyby po deszczu, niektóre z nich przetrwały dziesięciolecia. Kino "Wanda" przy ul. Gertrudy 5 doskonale pamiętają nawet niezbyt wiekowi krakowianie. Pierwszy seans w tym niezwykle nowoczesnym kinie z salą na 500 osób odbył się 16 listopada 1912 roku. Kino funkcjonowało nieprzerwanie przez całe Dwudziestolecie międzywojenne, podczas II wojny, jednak w 2002 roku, tuż po tym jak pojawiły się pierwsze multipleksy, zostało przemianowane na Delikatesy "Wanda".
Kilka tygodni po otwarciu kina "Wanda" na krakowskiej mapie kulturalnej pojawiło się kino "Uciecha" zlokalizowane przy ul. Starowiślnej 16. Na sali mieściło się tu przeszło 400 osób. Kilka budynków dalej, na ul. Starowiślnej 21 powstało zaś kino "Nowości", przemianowane w latach trzydziestych na "Adrię" - obecnie mieści się w budynku Scena Kameralna Starego Teatru.
W Podgórzu powstało kino "Sokół", a na placu Szczepańskim 3 kinoteatr "Wisła".
Na krakowskiej mapie pierwszych kin zapisały się także kina "Sztuka" przy ul. św. Jana 6, "Lubicz" w dawnym budynku restauracji Johnów przy ul. Lubicz 15, kino Czerwonego Krzyża przy ul. Sarego, "Zachęta" w Pałacu Spiskim w miejsce teatru "Kineton".
Przed wybuchem wojny w Krakowie czynnych było 15 kin, a podczas okupacji funkcjonowało 8, z czego z sześciu mogli korzystać Polacy: "Apollo", "Atlantic" ("Warszawa"), "Stella" ("Młoda Gwardia"), "Sztuka", "Uciecha", "Wanda" i dwa dla Niemców: "Scala" - obecny Teatr Bagatela) i "Urania" - dzisiejsza Filharmonia Krakowska.
Nowy świat, nowe kina
Pierwszym nowym kinem, które powstało po wojnie, było założone pod koniec lat czterdziestych kino "Aktualności" - najpierw mieściło się w jednej z sal kina "Apollo" na ul. św. Tomasza, a następnie w Nowej Hucie. Z czasem własne kino miała każda dzielnica. Kto dziś pamięta kino "Chemik" mieszczące się na ul. Zakopiańskiej 62, w budynku administracyjnym Solvay w Borku Fałęckim, "Gazownik" przy ul. Gazowej 21, "Iskierka" na ul. Żywieckiej czy "Krakus" na al. Krasińskiego 18? Czy kultowe kino "Wolność" mieszczące się przy pl. Inwalidów (wówczas plac Wolności), zlikwidowane w 1994. Dziś w kinie "Wolność" mieści się Fitness Club.
W XXI wieku już pożegnaliśmy urokliwe kina "Pasaż", które działało w Pasażu Bielaka (Rynek Główny 9) od 1970 do 2008 roku, a w ostatnich latach kina "Ars", "Sztuka", "Apollo" mieszczące się na ul. św. Tomasza, które ustąpiło miejsca hotelowi, kino "Świt" na Osiedlu Teatralnym 10 zamknięte w 2020 roku czy kinoteatr "Wrzos" zamknięte dwa lata temu, w siedzibie którego dziś działa Teatr KTO.
