Kraków kiedyś i dziś. Muzeum Podgórza odkrywa historie czterech zapomnianych dworów

FLESZ - 5-dniowy tydzień pracy odejdzie do lamusa?

Wystawa jest dostępna na pierwszym piętrze Muzeum Podgórza przy ulicy Limanowskiego 51. Ale kiedy zaczynamy zwiedzanie, w pierwszym momencie w oczy rzucają się przede wszystkim bloki - ekspozycyjne pasy piętrzących się mieszkań, spomiędzy których wystają fragmenty dworu.

- To właśnie uderzyło mnie podczas prac nad tą wystawą - że opowiadane przez nas miejsca giną w nowych osiedlach mieszkaniowych Krakowa, które wkraczają w ich otoczenie, anonimizując je - tłumaczy kuratorka ekspozycji Melania Tutak.

Mowa o majątkach w Prokocimiu, Woli Duchackiej, Bieżanowie i Piaskach Wielkich. Dwory te wciąż istnieją, ale dziś pełnią bardzo różne funkcje. Pałac w Prokocimiu jest siedzibą zakonu, dwór w Bieżanowie mieści instytucje kultury, w jednym z budynków dworu na Woli Duchackiej działa publiczne przedszkole, ale drugi popada w ruinę. Natomiast budynek w Piaskach Wielkiej nadal jest własnością prywatną. To cztery z dwudziestu dworków, które istniały na podgórskim brzegu Wisły oraz szesnastu, które zachowały się do dziś.

- Dlatego zależało nam, by te cztery dwory były reprezentacją historii ziemiańskich całego prawobrzeżnego Krakowa. Takiej historii, która jest zapomniana, zupełnie nieobecna, bardzo trudna do odtworzenia ze względu na sytuację dziejową - reformę rolną z 1944 roku, na mocy której wszyscy właściciele zostali wyrzuceni z majątków. Bardzo chcielibyśmy, by mieszkańcy tych osiedli tworzyli pewną wspólnotę wokół tej historii - dodaje.

Każdy dwór na wystawie zyskał swoją barwę. Najpierw wchodzimy do jego murów, następnie spotykamy jego dawnych właścicieli. Wystawie towarzyszą przedmioty podarowane przez ich potomków – to precjoza, rzemiosło artystyczne, pojedyncze przedmioty, które ocalały, pamiątki albo rzeczy nadal używane na co dzień jako tradycja rodzinna. Poznajemy historię mieszkańców oraz moment wygnania, a na końcu tych, którzy dzisiaj dbają o zapomniane dziedzictwo. Każdej historii towarzyszy również jedno współczesne zdjęcie.

Jesteśmy w ogrodzie - oprowadza po wystawie Melania Tutak. - Ponieważ traktujemy ten dwór jako całość - dom, ogród, folwark i mieszkańców. Zwiedzamy całe założenie dworskie i widzimy, jak wielka jest skala zniszczeń - nie tylko substancji architektonicznej, ale również parkowej, jak bardzo niewiele do dziś z tego wszystkiego zostało, jak bardzo wiele straciliśmy i jak wiele można jeszcze ocalić - podkreśla.

Kuratorka wystawy zastrzega, że ekspozycja nie jest pozbawiona białych plam, których być może już nie uda się wypełnić. Na wystawie znalazła się jednak przestrzeń do uzupełniania przez tych, którzy na temat dworów mogą wiedzieć jeszcze coś więcej albo chcą rozbudować wystawę w twórczy sposób.

Bardzo długo nie mogłam znaleźć punktu zaczepienia w Piaskach Wielkich - opowiada o zbieraniu materiałów do ekspozycji. - Docierałam do momentu, kiedy dowiadywałam się, że właścicielem był konsul węgierski, natomiast nigdzie nie mogłam znaleźć informacji na jego temat. Ta osoba nieprawdopodobnie mnie intrygowała. I w pewnym momencie znalazła się osoba, która była prawnukiem tego konsula, i od której otrzymałam bardzo wiele informacji i obietnic przedmiotów, które znalazłyby się na wystawie. Okazało się później, że ta osoba nagle zmarła. Zdałam sobie wtedy sprawę, że gonię czas, że drepczę po piętach wszystkiemu, co mi ucieka każdego dnia. To były ostatnie momenty, kiedy można było złapać te przedmioty i te historie.

Wystawa "Stał dwór szlachecki" będzie dostępna do 12 lutego 2023 roku.