Kraków. Tak będzie wyglądać Muzeum KL Plaszow. Zakończenie dyskusji, początek realizacji [WIZUALIZACJE]

Na podstawie projektu budowlanego Grupy Projektowej GPP zostały przygotowane projekty wykonawcze dla Memoriału (autor: BBC Best Building Consultants) oraz dla terenu po byłym KL Plaszow (autor: Grupa Projektowa GPP Borysław Czarakcziew i Sławomir Kogut). Wykonano także projekt budowlany dla Szarego Domu (autor: Biuro Projektów Piotr Wolarek).

- Nasze zaangażowanie w projekt to wygrany konkurs międzynarodowy w 2007 roku. W 2008 roku przystąpiliśmy do prac, a w 2013 roku było pierwsze pozwolenie na budowę, które zostało zweryfikowane w 2018 roku. Natomiast dzisiaj kończymy etap dyskusji o zagospodarowaniu i w zasadzie rozpoczynamy etap realizacji - kwitował w środę Borysław Czarakcziew, główny autor projektu.

Architekt podkreślił też: - Chciałem powiedzieć - z mojego doświadczenia, w szczególności międzynarodowego - że to chyba drugie miejsce tak mocno rozpoznawalne, jeśli chodzi o kaźń hitlerowską w Polsce - po obozie w Oświęcimiu. Ten etap, który rozpoczynamy dzisiaj, to nie tyle zagospodarowanie pewnego miejsca w Krakowie, to przede wszystkim uzupełnienie historycznej powinności upamiętnienia miejsca kaźni tysięcy obywateli Krakowa, i nie tylko Krakowa, bo obywateli Polski, jak i też obywateli międzynarodowej społeczności, którzy zginęli, którzy zostali wysłani na zagładę do obozu do Oświęcimia, a wielu z nich pozostaje na tym miejscu poprzez fakt, że ich prochy po spaleniu zwłok zostały rozsypane na terenie całego obozu - mówił Borysław Czarakcziew.

Czarakcziew przypomniał też stwierdzenie byłego architekta miasta Krakowa prof. Andrzeja Wyżykowskiego, z czasu, gdy, przystępowano do prac projektowych dla tego miejsca pamięci - że jest to uzupełnienie trójkąta pamięci, do którego należy zaliczyć plac Bohaterów Getta, muzeum Fabryka Schindlera i właśnie Muzeum KL Plaszow, byłego obozu.

Wizualizacje tych projektów przedstawiono w środę (25 stycznia) przed południem mediom, a tego samego dnia o godz. 17 zostaną zaprezentowane w Muzeum Podgórza na spotkaniu otwartym dla zainteresowanych. Plansze z wizualizacjami będzie można oglądać do końca lutego na dziedzińcu Muzeum Podgórza (w godzinach otwarcia Muzeum).

Wpisany do rejestru zabytków teren po byłym niemieckim obozie Plaszow to 37 hektarów. Znajdują się na tym terenie dwa cmentarze żydowskie oraz miejsca masowych straceń. Cały ten obszar został uznany za cmentarz wojenny. Rozległy teren poobozowy jest obecnie częściowo zalesiony i porośnięty krzewami, a częściowo utrzymywany w formie łąk. Obszar jest otwarty dla wszystkich jako miejsce spacerów, refleksji, odkrywania przeszłości.

I taki też ma pozostać - nie będzie wygradzania, przeciwko któremu w ostatnich latach protestowali mieszkańcy. Zgłaszali, że wygrodzenie zaszkodzi żyjącym tam zwierzętom, utrudni poruszanie się po tym terenie, zniszczy krajobraz. Ostatecznie, po długich dyskusjach, zdecydowano się na 23 słupy, które zostaną usytuowane przy głównych wejściach na teren poobozowy oraz - kilka z nich - wzdłuż ul. Heltmana, Jerozolimskiej i Swoszowickiej. Będą to słupy wysokości 2,6 m, szerokości około 80 cm, płaskie, o kształcie deski, wykonane z betonu architektonicznego (a nie np. z kamienia, materiałów, jakie znajdują się na terenie poobozowym, by nie wprowadzać fałszywych skojarzeń, że mogą to być elementy oryginalne, z czasu istnienia obozu). Przy wejściach słupy staną co 3-4 m, stanowiąc rodzaje bram, ale w pozostałych miejscach przewidziane są w dość dużej odległości od siebie, nawet 50 metrów.

- Z jednej strony chcemy spełnić oczekiwania mieszkańców, którzy zżyli się z tym terenem, korzystają z niego jako miejsca spacerów, odpoczynku. Z drugiej strony też chcemy określić, gdzie zaczyna się miejsce pamięci - mówi Monika Bednarek z Muzeum KL Plaszow.

Wyraźnie będą zaznaczone granice cmentarzy żydowskich - podłużnymi kostkami, długości ok. 1,5 m, rozstawionymi co kilkadziesiąt centymetrów - a także plac apelowy (otoczy go zaprojektowana opaska).

Przewidziane są dwa główne wejścia na teren miejsca pamięci: przy Szarym Domu i przy budynku, który dopiero powstanie - Memoriale. Jak przekazują przedstawiciele powstającego muzeum, wejście do Szarego Domu i na teren poobozowy będzie bezpłatne i dla mieszkańców, i dla przyjeżdżających. - Natomiast Muzeum będzie musiało się z czegoś utrzymywać, więc będzie pobierać opłaty np. za przewodnika, za audioprzewodnik w części nowej, czyli w Memoriale - tłumaczy Monika Bednarek.

Idąc od strony ul. Jerozolimskiej, wejdziemy na teren muzeum obok Szarego Domu - jedynego historycznego budynku na terenie byłego obozu Plaszow, który zachował się w całości od czasu okupacji niemieckiej. Znajdzie się w nim jedna z wystaw stałych muzeum. Przed wojną Szary Dom pełnił funkcję budynku administracyjnego cmentarza Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. W czasie funkcjonowania KL Plaszow mieściły się w nim biura zarządu obozu, a w piwnicach areszt. Po wojnie w budynku urządzono mieszkania. Dzięki porozumieniu władz miasta Krakowa z Gminą Wyznaniową Żydowską w Krakowie Szary Dom został włączony w obręb Muzeum KL Plaszow. Po niezbędnym remoncie i dostosowaniu go do potrzeb muzealnych, na parterze i w piwnicach powstanie wystawa stała, a na piętrze znajdą się pomieszczenia edukacyjne, ogólnodostępna mediateka i miejsce kontemplacji. Scenariusz wystawy w Szarym Domu zakłada, że będzie ona poświęcona ludziom, którzy byli więźniami obozu, ofiarami tego miejsca. Przez ich wypowiedzi na temat doświadczeń bycia w obozie odwiedzający zapoznają się z emocjonalną, osobistą stroną historii obozu płaszowskiego. Muzeum chce także wyeksponować sam budynek jako świadka historii.

Planowana wystawa główna będzie składać się z dwóch odsłon. Jej drugą część znajdziemy w nowo powstałym Memoriale, gdzie przewidziana jest wystawa historyczno-edukacyjna. Memoriał został zaprojektowany jako główny budynek muzealny, dwukondygnacyjny, z jednokondygnacyjną salą wystawienniczą. W pozostałej części budynku znajdzie się sala wykładowa, zaplecze socjalne, kawiarnia. Architekci wykorzystali naturalne ukształtowanie terenu i zaprojektowali obiekt wtopiony w skarpę, ukryty pod ziemią, z widoczną jedynie elewacją frontową (północną). Memoriałowi będzie towarzyszył parking dla samochodów osobowych i kilku autokarów. Budynek ten z terenem obozu połączy tunel przechodzący pod ulicą Swoszowicką. "Intencją projektantów było skupienie głównego ruchu odwiedzających miejsce pamięci od strony ulicy Kamieńskiego i odciążenie gęsto zabudowanych ulic Jerozolimskiej i Heltmana" - tłumaczą przedstawiciele Muzeum KL Plaszow.

Scenariusz muzeum jest gotowy. Natomiast cały czas poszukiwani są świadkowie, zbierane ich relacje. Na niedawny apel do ocalałych i ich rodzin, by kontaktowali się z muzeum i dzielili posiadanymi informacjami, zgłosiło się już kilkanaście osób, głównie więźniowie polscy. Dodajmy, że na przyszłej wystawie będzie można zobaczyć także przedmioty znalezione i wydobyte przez archeologów na terenie byłego obozu KL Plaszow - m.in. gwoździe, narzędzia pracy, naczynia, sztućce.

Na terenie poobozowym ma być postawiona wystawa plenerowa, naprawione drogi, wykonane schody terenowe ułatwiające poruszanie się po tym obszarze. Pojawi się kilka ławek, miejsc odpoczynku. Jak zapewnia Muzeum KL Plaszow, dużych wycinek już nie planuje. Trzeba będzie usunąć jeszcze kilka drzew, ale - jak podkreślają przedstawiciele muzeum - wyłącznie pod inwestycję, a w zamian za nie będą sadzone nowe drzewa.

W 2022 r. zabezpieczono studzienki na obszarze poobozowym, wyremontowano dach oraz rynnę Szarego Domu, co pozwoliło zabezpieczyć budynek przed niszczącym działaniem wody. Od sierpnia do grudnia 2022 r. trwały prace budowlane przy fundamentach w Szarym Domu. Roboty były związane z wykonaniem hydroizolacji pionowej oraz poziomej. W ich wyniku wydatnie zmniejszono poziom wilgoci w piwnicach budynku. Wszystkie roboty prowadzone były pod nadzorem budowlanym, konserwatorskim oraz archeologicznym.

Obecnie Muzeum KL Plaszow ma pozwolenia na budowę dla Szarego Domu, Memoriału oraz terenu poobozowego. Na przełomie 2022 i 2023 r. ogłoszono przetarg na budowę Memoriału. W tym roku planowane jest ogłoszenie przetargów na zagospodarowanie terenu wokół Memoriału, na roboty budowlane związane z adaptacją Szarego Domu na cele muzealne oraz na zagospodarowanie terenu po byłym obozie (wykonanie ścieżek, znaków informacyjnych, wystawowych). Również w tym roku lub na początku przyszłego planowane jest rozpoczęcie budowy Memoriału (począwszy od prac ziemnych). Muzeum planuje zakończenie wszystkich prac do 2025 roku.

Muzeum ma zapewnione finansowanie w wysokości 50 mln zł. - Część projektowa została zakończona, teraz trwa kosztorysowanie tych projektów. Znamy ostatnie ceny rynkowe, więc być może te 50 mln nie będzie wystarczające. Ale są też optymistyczne wieści z rynku, że jednak kwoty na wykonanie obiektów budowlanych stają się coraz niższe, więc mamy nadzieję, że przynajmniej w stanie surowym uda nam się to wszystko wybudować za tę kwotę - mówi nam Monika Bednarek z Muzeum KL Plaszow.

Niemcy wyraziły zgodę na przekazanie czołgów Ukrainie. Co dalej?