Legenda o powstaniu pisanek. Symbol paschalny czy pogańska tradycja? Każdy region ma swój własny styl zdobienia jaj. Jak wygląda to u nas?

Tradycja pisanek, czyli malowania i zdobienia jajek, ma swoje korzenie w bardzo dawnych czasach i związana jest zarówno z pogańskimi obrzędami wiosennymi, jak i chrześcijańskimi tradycjami wielkanocnymi.

Jedna z legend mówi, że to Matka Boska była ich pierwszą twórczynią. Według podań, chcąc wykupić Jezusa z rąk Heroda, ozdobiła jajka, by ofiarować je jako dar. Kiedy je niosła, potknęła się, a pisanki rozsypały się po całym świecie. To wydarzenie miało zapoczątkować tradycję ich zdobienia, która przetrwała do dziś - mówi Agnieszka Oczkowska, etnolog z Miejskiego Centrum Kultury i Sztuki w Chrzanowie.

Zdobienie pisanek wpisuje się w szerszy kontekst obchodów Wielkanocy, a zwłaszcza Wielkiej Soboty. To na ten dzień przygotowuje się pięknie zdobione jajka, które trafiają do koszyczków wielkanocnych obok innych pokarmów przeznaczonych do święcenia. Ta tradycja, głęboko zakorzeniona w sercach mieszkańców, pozostaje niezmiennie ważna i żywa.

Dziś tworzenie pisanek kojarzone jest głównie najważniejszym świętem chrześcijańskim, upamiętniającym śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Tradycja tam ma jednak wcześniejsze, pogańskie korzenie. W kulturach starożytnych jajko było symbolem życia, płodności i odradzającej się natury. Zdobienie jajek związane było z wiosennymi rytuałami, które miały zapewnić urodzaj i harmonię z siłami przyrody. Według pogańskich wierzeniach jajko symbolizowało odrodzenie słońca i nowy cykl życia, co łączyło się z nadejściem wiosny.

Na terenie Małopolski Zachodniej tradycja zdobienia jajek nie była pierwotnie tak rozbudowana, jak w innych częściach kraju. Najprostszą formą było barwienie jajek na jednolity kolor za pomocą naturalnych barwników. Popularnymi metodami były:

• Łupiny cebuli – nadawały jajkom odcienie brązu i złocistości,

• Pędy młodego żyta – pozwalały uzyskać zielone skorupki,

• Wywar z buraków – dawał czerwone i bordowe barwy.

Te proste techniki, wykorzystujące łatwo dostępne naturalne składniki, były główną formą ozdabiania jaj w tym regionie.

Obecnie pisanki w Małopolsce Zachodniej to nie tylko tradycja, ale także przestrzeń dla kreatywności i artystycznych eksperymentów. Na różnorodnych warsztatach, takich jak te organizowane w lokalnych ośrodkach kultury, uczestnicy uczą się nowych technik, łączących tradycję z nowoczesnością. W tym roku uczestnicy warsztatów w Miejskim Centrum Kultury i Sztuki w Chrzanowie do dekoracji jajek wykorzystali bibułę, by stworzyć piękne kurczaczki.

Przykłady nowoczesnych meto zdobienia jajek:

• Zdobienie za pomocą bibuły – nawiązujące do tradycyjnych metod, ale dające więcej swobody w tworzeniu wzorów.

• Pisanki 3D – z jajek powstają miniaturowe kurczaczki, zajączki czy inne wielkanocne symbole.

• Malowanie akrylowymi farbami – umożliwia tworzenie precyzyjnych, barwnych kompozycji.

• Decoupage – technika polegająca na przyklejaniu ozdobnych motywów z papieru, nadająca pisankom elegancki wygląd.