Zabytkowy budynek w centrum Wieliczki odzyskał blask
Projekt związany z wyprowadzką muzealnej administracji z XV-wiecznego Domu Żupnego, czyli północnego skrzydła Zamku Żupnego rozpoczął się w 2017 roku, wraz z zakupem przez Muzeum zabytkowej dawnej siedziby sądu grodzkiego – budynku przy ul. Daniłowicza 12 w Wieliczce. Obiekt, który wcześniej był mocno zaniedbany jest już wyremontowany oraz przystosowany do nowych potrzeb. I wygląda imponująco.
Zabytek przy ul. Daniłowicza został nie tylko zmodernizowany, ale także rozbudowany o dodatkowe skrzydło, które stylem nawiązuje do sąsiedniego historycznego budynku. Dzięki temu powierzchnia użytkowa całego kompleksu wzrosła dwukrotnie, do ponad 1200 mkw.
Przeprowadzają się tam pracownicy muzealnych działów: historii i kultury materialnej górnictwa, geologii, historii sztuki i etnografii. Przy ul. Daniłowicza 12 są też pracownie konserwatorskie, biura, biblioteka i nowoczesne archiwum. Przy nowym skrzydle, od strony kopalnianego szybu Daniłowicza powstał także plenerowy amfiteatr - z przeznaczeniem na organizację wystaw, koncertów i zajęć edukacyjnych.
- Wspólnie z kopalnią soli planujemy zburzyć mur (oddziela on teren Kopalni Soli od muzealnej nieruchomości przy ul. Daniłowicza 12 – red.), który nas dzieli i ten teren udostępnić turystom – zapowiada Jan Godłowski, dyrektor Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce.
Nowy rozdział w historii Muzeum Żup Krakowskich
Dzieje Zamku Żupnego w Wieliczce sięgają XIII wieku. W jego północnym skrzydle mieściły się biura i apartamenty wysokich rangą urzędników solnego przedsiębiorstwa, a także magazyny soli oraz łojownia, gdzie górnicy pobierali paliwo do lampek.
Po II wojnie światowej w salinarnym obiekcie działała przez długi czas przychodnia zdrowia, natomiast główną siedzibą muzeum północny budynek stał się w latach 80. ubiegłego wieku. Powstały tam pracownie i biura. W południowym skrzydle zamku funkcjonowała restauracja, a muzealne zbiory i wystawy czasowe prezentowane były tylko w środkowej, najstarszej części zamku, na powierzchni zajmującej około 400 metrów kwadratowych.
Gajewska o poparciu wyborców dla Rafała Trzaskowskiego w drugiej turze
Było to zbyt mało, by muzeum mogło rozwinąć skrzydła. Co jakiś czas pojawiały się więc opinie, że również pozostałe części Zamku Żupnego powinny zostać udostępnione zwiedzającym. To łączyło się jednak z koniecznością zakupu budynku dla administracji muzealnej.
- Przez lata potencjał zamku nie był wykorzystywany. Fakt, że w dużej części obiekt zamknięto dla zwiedzających, ukryto za kratami, miał wpływ na niewielki ruch turystyczny. Gdy objąłem stanowisko dyrektora okazało się, że pracownicy - podobnie jak ja - chcą to zmienić. Zaczęliśmy się rozglądać za nowym budynkiem, który mógłby pomieścić m.in. pracownie, biura, bibliotekę i archiwum naszego muzeum – wspomina dyrektor Muzeum Żup Krakowskich.
Wybór padł na zabytkowy, XIX-wieczny obiekt przy ul. Daniłowicza 12, sąsiadujący z Kopalnią Soli, czyli dla muzeum miejscem strategicznym. Zakup budynku, w którym wcześniej mieścił się m.in. sąd grodzki, a potem szkoła zawodowa, pochłonął ponad 6 mln zł. Niedługo potem ruszył remont zabytku i przystosowywanie do do celów administracyjnych.
Remont północnego skrzydła zamku za 36 mln zł
Pieniądze potrzebne były także na remont północnej części Zamku Żupnego. Na inwestycję pozyskano okazałą dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dzięki czemu w 2021 roku ruszył pierwszy etap modernizacji salinarnego zabytku. Prace warte ponad 36 mln zł zakończyły się w ubiegłym roku.
Północne skrzydło zostało wyposażone m.in. w windę dla osób niepełnosprawnych, monitoring, zabezpieczenia antywłamaniowe i przeciwpożarowe o wysokim standardzie oraz nowy węzeł sanitarny.
Podczas remontu zabytku odkryto monumentalne – pochodzące jak okazało się po badaniach z okresu od połowy XVI do XIX stulecia – malowidła, m.in. z motywami roślinnymi, znajdujące się w reprezentacyjnych pomieszczeniach budowli.
Dzięki warunkom, jakie stworzyła ta inwestycja Muzeum mogło zacząć wypożyczać na wystawy zabytki wysokiej klasy, wymagające odpowiedniego eksponowania i przechowywania. W odnowionych salach na pierwszym piętrze zamku północnego, które zdobią odkryte podczas remontu zabytkowe polichromie, goszczą już wystawy czasowe. Do tej części zabytku zostanie przeniesiona także ekspozycja solniczek (w nowej aranżacji).
Natomiast na parterze powstanie wystawa stała „Solny klejnot w koronie”, prezentująca historię solnego przedsiębiorstwa od połowy XIII wieku po rok 1996, kiedy w Wieliczce zakończono wydobywanie soli na skalę przemysłową.
- Będzie to opowieść również o właścicielach Żup Krakowskich, królach i książętach, rozpoczynając od założyciela przedsiębiorstwa księcia Bolesława Wstydliwego, po króla Kazimierza Wielkiego, a także o zarządzających w ich imieniu żupnikach i dyrektorach. Wszystko po to, by Zamek Żupny w Wieliczce przyciągnął większą liczbę zwiedzających – zaznacza Jan Godłowski.
Koniec wszystkich prac zaplanowano w 2028 roku
Przed muzeum jeszcze remont zamków środkowego i południowego. W obu pojawi się winda dla osób niepełnosprawnych, przebudowana będzie też klatka schodowa. Zagospodarowana zostanie też podziemna przewiązka, którą można będzie przejść z zamku północnego do środkowego, bez wychodzenia na zewnątrz.
W zamku środkowym powstanie ekspozycja poświęcona zarządowi żup solnych, natomiast odnowiona część południowa zabytku będzie służyć prowadzeniu zajęć edukacyjnych, warsztatów itp.
Muzeum stara się pozyskać pieniądze na te inwestycje z Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko – FENIKS. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, Zamek Żupny w nowej odsłonie zostanie udostępniony turystom w 2028 roku. Po zakończeniu wszystkich prac powierzchnia wystawiennicza w muzeum powiększy się do 1470 mkw.
