Rak to nie wyrok. Nie bój się koronawirusa - badaj się!

Pandemia koronawirusa spowodowała, że sytuacja osób chorych na nowotwory pogorszyła się. Szczególnie było to widoczne podczas pierwszej fali epidemii. – Nastąpiło ogólne pogorszenie poziomu opieki zdrowotnej w całym kraju. Z naszych badań wynika, że epidemia wywołała duże problemy z dostępem do diagnostyki i leczenia onkologicznego. Pacjenci zgłaszali przede wszystkim problemy dotyczące badań i terapii – ich przekładanie, odwoływanie. Część ośrodków wstrzymywała zapisy na badania obrazowe itp. – przyznaje Magdalena Sulikowska z Fundacji Onkologicznej Alivia.

Jak mówi, obecnie – w porównaniu do pierwszej fali epidemii – poprawił się m.in. stan zaopatrzenia placówek medycznych w środki ochrony osobistej. Zwiększyła się również dostępność testów. Wciąż jednak nie udało się rozwiązać wielu problemów, z którymi mieliśmy do czynienia wiosną. Cały czas około 30 proc. pacjentów onkologicznych wskazuje, że ich leczenie czy diagnostyka zostały odroczone. Część z nich jest zmuszona wstrzymywać terapię.

Z czego wynikają te problemy? Między innymi z faktu, że niektóre szpitale zostały przekształcone w placówki covidowe. Wielu lekarzy specjalistów – m.in. także chirurgów onkologów i ginekologów onkologów – zostało zaangażowanych do pracy na oddziałach covidowych. Poza tym lekarze i pielęgniarki także przecież chorują, więc część ośrodków stanęła przed problemem braków kadrowych.

– Onkologów generalnie jest za mało, ponieważ to trudna specjalizacja, rzadko wybierana przez młodych lekarzy. A pandemia uwypukliła ten problem. To wszystko są naczynia połączone. Gdy jednego ogniwa zabraknie, sypie się cała reszta – przyznaje dr n. med. Joanna Streb, konsultant wojewódzki w dziedzinie onkologii klinicznej. – Rzeczywiście, nasze analizy potwierdzają, że brak kadry jest problemem. Obecnie braki kadrowe są raportowane nawet częściej niż wiosną – dodaje Magdalena Sulikowska.

Joanna Streb wskazuje przy tym, że od początku pandemii pacjenci mają utrudniony dostęp nie tylko do specjalistów, ale także do lekarzy rodzinnych (zmiana trybu pracy przychodni, teleporady, kłopoty z dodzwonieniem się do rejestracji itp.). A trzeba pamiętać, że wprawdzie do onkologa nie potrzeba skierowania, ale do chirurga, laryngologa czy urologa (w zależności od tego, jaki nowotwór się diagnozuje) – już tak. A te skierowania wystawiają przecież właśnie lekarze rodzinni, do których – jak skarży się wielu pacjentów – jest utrudniony dostęp.

Profilaktyka najważniejsza

Kolejnym problemem jest fakt, że wielu pacjentów (zwłaszcza osób starszych) boi się zakażenia koronawirusem i nie chce zgłaszać się do lekarza. Z danych małopolskiego NFZ wynika, że w ubiegłym roku wzrosła liczba pacjentów, którzy zrezygnowali ze świadczeń onkologicznych. W ustalonym terminie po pomoc z tego zakresu nie zgłosiło się 1158 osób, a kolejnych 821 wcześniej odwołało zaplanowaną wizytę.

Niestety jednak strategia „na przeczekanie”, którą w czasie epidemii stosuje wielu pacjentów, to w przypadku nowotworów strategia najgorsza z możliwych, bo tu czas jest na wagę życia. – Zbyt późne zgłoszenie się do lekarza i opóźniona diagnostyka oznacza gorsze rokowanie, bo zaawansowane nowotwory dużo trudniej się leczy – przestrzega doktor Streb.

Lekarze od lat zwracają uwagę, że w przypadku nowotworów profilaktyka ma fundamentalne znaczenie, bo nowotwór wcześnie wykryty to szansa na całkowite wyleczenie. Niestety, w Polsce z tą profilaktyką jest kiepsko. Rocznie w naszym kraju odnotowuje się 180–190 tysięcy zachorowań na nowotwory; ponad 100 tysięcy pacjentów umiera. Dlaczego? Bo wielu z nich zgłasza się do lekarza zbyt późno. Sami odbierają sobie w ten sposób szansę na wyleczenie.

Pandemia zresztą niewiele tu zmieniła. Już przed nią z profilaktyką było źle. Wielu Polaków nie chce się badać ze strachu przed rakiem, woli nie wiedzieć, stosuje mechanizm wyparcia: „Może samo przejdzie”. Pokazują to choćby różne programy profilaktyczne, realizowane w całym kraju od lat. W ich ramach prowadzone są darmowe badania przesiewowe – np. dotyczące wczesnego wykrywania raka jelita grubego, piersi czy szyjki macicy. Ile osób się zgłasza na te badania? Bardzo mało. W przypadku raka piersi zgłaszalność jest na poziomie 20–30 proc., a w przypadku raka jelita grubego jeszcze mniej – zaledwie kilkanaście procent.

– Żeby te badania przesiewowe miały sens, musi być nimi objęty znaczący odsetek populacji zdrowej. A do tego potrzebujemy jednego: musi wzrosnąć świadomość Polaków – wskazuje dr n. med. Joanna Streb. Temu właśnie celowi służy Światowy Dzień Walki z Rakiem, co roku obchodzony 4 lutego. To okazja, by przypominać, jak ważne w przypadku nowotworów jest to, by regularnie się badać, a także by dbać o siebie na co dzień: pilnować prawidłowej wagi, stosować zdrową dietę, pamiętać o aktywności fizycznej, nie palić papierosów, nie nadużywać alkoholu itp.

– Nie szukajmy wymówki, że boimy się koronawirusa. Zgłaszajmy się do lekarza, pamiętajmy o badaniach profilaktycznych – apeluje doktor Streb. Podkreśla jednocześnie, że wszystkie małopolskie ośrodki onkologiczne działają zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej, mówiącymi m.in. o tym, jak bezpiecznie leczyć w dobie pandemii. Nie należy się więc bać korzystać ze świadczeń medycznych w tych placówkach.

Warto również wspomnieć o działaniach małopolskiego oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia. By ułatwić ośrodkom onkologicznym funkcjonowanie w czasie epidemii, w listopadzie uruchomiono specjalną tarczę dla onkologii. W jej ramach lecznice, uczestniczące w terapii i diagnostyce nowotworów złośliwych i przyjmujące pacjentów na podstawie kart Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DiLO), otrzymują dodatkowo 3 proc. wartości rachunku przekazanego do rozliczenia z NFZ.

– Ponadto premiujemy te placówki, które na podstawie karty DiLO leczą chorych w zakresie co najmniej trzech nowotworów, nie ograniczyły udzielania pomocy i mimo epidemii wykonują określoną liczbę zabiegów – wymienia rzeczniczka małopolskiego NFZ Aleksandra Kwiecień.

Skorzystaj z bezpłatnych badań

Przypomnijmy również, że NFZ finansuje m.in. populacyjny pogram wczesnego wykrywania nowotworów piersi i raka szyjki macicy. Badania w jego ramach są bezpłatne i nie wymagają skierowania.

Z pierwszego z programów mogą skorzystać kobiety w wieku 50–69 lat, które w ciągu ostatnich dwóch lat nie miały wykonywanej diagnostyki pod tym kątem, a także panie, które mają wskazanie, by badanie powtórzyć po roku ze względu na obciążenie czynnikami ryzyka. Badanie mammograficzne można wykonać w 34 gabinetach w całej Małopolsce albo w specjalnych, mobilnych pracowniach mammograficznych – tzw. mammobusach. Docierają one głównie do małych miast i wsi, dzięki czemu każda Małopolanka ma możliwość wykonania mammografii bez konieczności dalekich podróży. Jeszcze w tym miesiącu mammobusy pojawią się m.in. w Słomnikach, Krzeszowicach, Trzebini, Jordanowie, Łapanowie, Dębnie czy Kamienicy (szczegółowy harmonogram ich postojów: www.nfz-krakow.pl).

Natomiast program profilaktyki raka szyjki macicy jest skierowany do kobiet w wieku 25–59 lat, które w ciągu ostatnich trzech lat nie wykonywały badania cytologicznego. Jak wziąć udział w programie? Na badanie można się zgłosić do każdego gabinetu ginekologicznego, który ma podpisaną umowę z NFZ. Więcej informacji: www.nfz-krakow.pl.