Policja przyszła przeszukać mieszkania Dągów w środę, kiedy byli u nich dziennikarze. - Najpierw skończę z panami z gazety! - zawyrokował z progu Mieczysław Dąga. I policjanci karnie czekali na klatce, aż skończy udzielać wywiadu.
Rodzina z Fabrycznej
W zadymionym, ciasnym pokoju Mieczysław Dąga stoi otoczony gromadką dzieci. Czworo młodszych i jeden starszy syn. Na kanapie śpi mała dziewczynka. Obejmuje za szyję misia. - Robią z nas patologiczną rodzinę! A czy patologiczne dzieci mają takie oceny? Przynieś, synek! - mówi. 16-latek podsuwa papier z gimnazjum. Historia - bardzo dobry. - A z religii co mam? Dobry! A mówią, że Cygan w Boga nie wierzy - wykrzykuje chłopak. - Średnia 4,1! Mówili, że jestem psychol. Czy psychol ma takie oceny? To świadectwo z zakładu, w którym przebywam - dodaje chłopak. (Zakład to poprawczak. Teraz nastolatek jest na przepustce).
Za co siedzi? - Do szkoły nie chodziłem, tylko z chłopakami mieszałem się w takie ich konflikty... Zachowanie na świadectwie - poprawne. - Ty też pokaż! - nakazuje Mieczysław Dąga młodszemu synowi. Z religii celujący. Z wuefu bardzo dobry. Język polski - dopuszczający. - Ludzie nas nie lubią, bo nam zazdroszczą. Kiedyś nie miałem nic! A teraz na nic mi nie brakuje, mam dwa samochody! - mówi pan Mieczysław. Skąd to wszystko, skoro w 11-osobowej rodzinie nikt nie pracuje? - Tata wcześniej handlował i odkładał pieniądze - tłumaczy starszy syn, z wytatuowaną trupią czaszką na ramieniu.
- Hyyyyyy! Mieczysław Dąga wywraca oczami i gwałtownie siada na fotelu. Dusi się, oczy wychodzą mu na wierzch. - Miażdżyca, cukrzyca, nadciśnienie - skarży się, gdy dochodzi do siebie i pokazuje świadectwo lekarskie. Synowie dodają, że jak tata się denerwuje, łyknie czasem piwa. A na takie ataki piwo nie jest dobre.
Lekko nie było
Interwencji policji u rodziny Dągów było bez liku. Awantury, alkohol, bijatyki. - Nigdy nie było z nimi lekko, począwszy od seniora rodu, a skończywszy na dzieciach - mówi policjant operacyjny z Limanowej.
Wiceszef limanowskiej policji zlecił policzyć interwencje w tym mieszkaniu tylko z ostatnich dwóch lat. Policjanci jeszcze je sumują. Starszy syn (ten z wytatuowaną czaszką) siedział w więzieniu, podobno za rozboje i włamania. Córka... - Tymczasowo jej nie będzie. No... coś ubliżyła policji - mówi Mieczysław Dąga. Sąsiedzi mówią, że zwyzywała policjantkę i napluła jej w twarz. - Nie będziemy ściemniać. Po prostu siostra wzięła na siebie winę koleżanki - podkreśla syn Mieczysława Dągi.
Sąsiedzi z Witosa
Dorota Wieczorek, gdy mówi o Dągach, denerwuje się, aż błyszczą jej oczy. - Syna mi tak pobili, że jak przyszedł do domu, to calutkie ciało miał sczerwienione! I uszy aż napuchnięte. Gdyby kolega męża go nie obronił, toby go zatłukli - gestykuluje. Pani Dorota, śniada brunetka, mieszka w ładnie urządzonym, niewielkim mieszkaniu na poddaszu przy ul. Witosa, dwieście metrów od bloku przy Fabrycznej. Jest Romką, wyszła za Polaka. - Dzieci Dągów jeszcze w mojego ojca, starszego Roma, rzucali kamieniami i wyzywali go - opowiada pani Dorota. - Antychryst, najgorszy, to ten 16-latek. Najpierw gówniarz kogoś zaczepia, a potem idzie do ojca, wszystko inaczej mu opowiada i rodzina idzie na bitkę! A mnie jak wyzywa! K..., zap... cię, mówi - denerwując się.
Jej sąsiadka z bloku podkreśla, że boi się o swojego syna. - Jeden z Dągów kiedyś zabrał mu pieniądze - mówi, ale chce zachować anonimowość. Mieszkańcy z ul. Witosa i Fabrycznej nie ukrywają, że Dągowie od ponad 20 lat zatruwają im życie. - Nie idziemy z tymi sprawami do prokuratury. Boimy się. A policja nic nie robi, tylko ich chroni!
Co było przyczyną zajść w nocy z piątku na sobotę, gdy rodzina Dągów została niemal zlinczowana?
Zaczęło się od ich psa. Miał skoczyć na dziewczynę w ciąży. Jej brat kopnął zwierzę, a wtedy właściciel psa zaczął mu grozić. Wieczorem przed blokiem przy Fabrycznej zgromadziła się duża grupa mieszkańców, głównie mężczyzn. - Dągowie grozili, że nas podpalą, zabiją, a policja stała, nic nie robiła. Aż w końcu nasi nie wytrzymali i chcieli do tych Dągów się dostać. Nie ukrywam, zamierzali im przylać - opowiada jedna z mieszkanek. - No i jak nasi tam wkroczyli, policja w maskach i z tarczami za nimi. Wtedy Dągowie rzucili z balkonu podpaloną butelkę z benzyną. A policjanci zamiast ich, to spałowali naszych! - dodaje oburzona.
- To oni rzucali w nas butelkami z benzyną! Stu Polaków przyszło - ripostują Dągowie. - A mi tylko koło ucha tak coś świsnęło, "ziuuum!". "Rany boskie - pytam - Beta, co się dzieje?" A ona do mnie "Popatrz, śrut". To Dągi strzelały z wiatrówki - mówi mieszkanka ul. Witosa. Policja nadal wyjaśnia, co się wtedy stało.
Ulga dla mniejszości?
Takiej zadymy z Romami jeszcze w Limanowej nie było. Choć nie dalej jak jesienią 2009 roku jeden z braci Dągów został zatrzymany w sprawie rozwalenia siekierą drzwi do klatki na Witosa. - Ustalili, że to nie moja siekiera, ale dostałem wyrok w zawiasach, bo już wcześniej siedziałem - mówi młody Dąga. - Nasz sąsiad od niego trzonkiem siekiery dostał, cztery żebra miał złamane! Nie chcieli go do klatki wpuścić - krzyczą mieszkańcy z ul. Witosa.
Wiceszef limanowskiej komendy przyznaje, że kłopoty z rodziną Dągów są od lat. - To problem głównie społeczny, powinna go rozwiązać gmina - uważa podinsp. Tadeusz Stachak. Odpiera zarzuty o bezczynność policji. - Skoro ludzie nam nie zgłaszają, że ktoś im grozi czy bije, to na jakiej podstawie mamy działać? - pyta Stachak. Dorota Wieczorek sądzi jednak, że policja traktuje Dągów ulgowo. - Bo robią z siebie uciskaną mniejszość narodową! Ja też jestem Romką. To, co, państwo broni tylko niektórych Romów?! To nie sprawa rasistowska, lecz patologia! - denerwuje się.
Tego samego zdania jest ks. Stanisław Opocki, duszpasterz Romów. - To jedna patologiczna rodzina, która psuje opinię innym Romom - mówi. Tak też twierdzą Polacy z Fabrycznej. Roman Kwiatkowski, szef Stowarzyszenia Romów w Polsce, widzi to inaczej. - Polacy szli w sobotę z okrzykami "Pozwólcie nam skończyć z Romami"! To nie jest rasistowski atak?! - pyta retorycznie. Złożył więc do krakowskiej prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Oskarża władze Limanowej, że nie dbają o interesy Romów i wykorzystują ich do rozgrywek politycznych.
Dość własnych kłopotów
Czy tak rzeczywiście jest? W Limanowej i pobliskich Koszarach żyje od lat 60. kilkadziesiąt romskich rodzin (około 100 osób). I nigdy nie było zadym z ich udziałem. A w Koszarach, gdzie na osiedlu nieotynkowanych, postawionych nielegalnie domów mieszka brat Mieczysława Dągi - Zbigniew, nikt nie chce słyszeć o rodzinie z Fabrycznej. - Dość mamy swoich kłopotów, żeby se jeszcze takiego garba wziąć - mówi Zbigniew Dąga, siedząc pod ogromnym kilimem z Matką Boską Częstochowską.
- My tu z Polakami kłopotów nie mamy. Kraść to się nie kradnie, po żebrach się nie chodzi - podkreśla.
Kilka lat temu ktoś im kamieniami w okna rzucał. Do dziś nie wiadomo kto. Pani Teresa, jego żona, pretensji do Polaków nie ma. Tylko do opieki społecznej. - Pieniędzy na lekarstwa nie daje - martwi się. Ale ich dzieci mają swoją romską asystentkę, która chodzi z nimi do szkoły i im pomaga. Maluchy za darmo jeżdżą też na kolonie. Chcieliby tylko mieszkać w legalnych domach. - Wójt od 9 lat nie chce nam tego załatwić - żali się Zbigniew Dąga. Przez to nielegalnie ciągnie elektryczność z pobliskiego bloku, gdzie mieszkają Romowie. W jego rodzinie nikt nie pracuje. - Bo nie ma roboty - mówi Zbigniew Dąga.
- Młody byłem, głupi i zawodówki samochodowej tylko rok zrobiłem. To siedem lat temu było. A teraz wszędzie liczy się papier - z uśmiechem drapie się w głowę Mateusz Bącio, członek rodziny.
Z osiedla w Koszarach pracuje tylko kilka osób. - Chcą i inni, ale w tym regionie w ogóle trudno o pracę - mówi ks. Opocki. Mieszkający niedaleko Polacy są im jednak niechętni. Nie tylko dlatego że Romowie nie pracują. - Romowie w zimie wyrzucają śmieci na skarpę. Na wiosnę zaczyna śmierdzieć - mówi wójt Limanowej Wojciech Pazdan. Przyznaje, że choć od 20 lat działa program wyrównawczy, żaden Rom nie zdał jeszcze matury.
- To jak mają się integrować? - pyta Polak, sąsiad romskiego osiedla w Koszarach. - Nie jestem rasistą, lecz ich sąsiedztwo jest uciążliwe. Chociażby ten smród, sajgon ze śmieciami! Albo jak palą kable, które przywożą nie wiadomo skąd - dodaje. - Robią z nas ksenofobów, choć my do Romów nic nie mamy. Ci nasi tutaj są spoko, nie robią zadym - dodaje jego kolega. Martwi się tylko, że więcej Romów może się tu sprowadzić. - Jeśli zrobi się dzikie wysypisko, będziemy musieli się wyprowadzić i sprzedać dom za bezcen.
Problemów z Romami nie ma też w Limanowej, gdzie żyje ok. 45 rodzin (119 osób korzysta z pomocy społecznej i mieszka w blokach komunalnych). Ich wójt Jan Ciureja przyjmuje nas w ciasnym, wyłożonym dywanami mieszkaniu (pokój z kuchnią) , gdzie mieszka z 10 dzieci. On największy problem ma z pieniędzmi. Odkąd musiał odejść z pracy (jest chory na płuca), rodzina utrzymuje się z tego, co dostaje od opieki społecznej. Ale żyje spokojnie.
- Dogadujemy się z Polakami, a mieszkam tu od urodzenia. Prokuratorzy, sędziowie obok nas mieszkają, mówimy sobie ,,dzień dobry" - opowiada. Niepokoi go to, co się stało na Fabrycznej. - To, co ci Romowie zrobili, nie jest powodem, żeby gadzie [w jęz. cygańskim - nie-Romowie] się burzyli. Myślę, że z tego może być duża afera między gadziami a Romami. - Specjalnego problemu polsko-romskiego nie ma - uspokaja wiceburmistrz Limanowej Rudolf Zaczyński.
Tymczasem Dągowie z Fabrycznej z domu się na razie nie wyprowadzają. I przygotowują się na ewentualny atak. - Chłopaki dzwonią, czy mają się zjeżdżać. To będzie, k..., masakra - mówi młody Dąga. - Mamy nadzieję, że nie dojdzie do konfrontacji. Ale jesteśmy przygotowani na wszystko - zapewnia podinsp. Stachak.
