Alkohol źle wpływa na płód

- Czym jest FASD?
- Termin FASD obejmuje grupę zaburzeń powstałych na skutek działania alkoholu na płód w trakcie trwania ciąży. W grupie tej znajdują się: FAS, czyli płodowy zespół alkoholowy, pFAS - częściowy płodowy zespół alkoholowy i ARND, czyli neurorozwojowe uszkodzenia powstałe na skutek działania alkoholu.

- Jak się tę chorobę diagnozuje?

- Przede wszystkim należy podkreślić, że diagnoza powinna być stawiana przez zespół składający się z lekarza pediatry, psychologa, neurologa dziecięcego oraz psychiatry. Rozpoznanie stawia się w oparciu o kryteria. W naszym ośrodku korzystamy z kryteriów kanadyjskich. Ocena zawiera badanie pediatryczne, pomiary wzrostu, masy ciała, obwodu głowy, badanie dysmorfii - charakterystycznych cech wyglądu twarzy - badanie neurologiczne i psychologiczne, a także pogłębiony wywiad dotyczący przebiegu ciąży, obejmujący oczywiście pytanie o narażenie na alkohol i inne substancje w czasie jej trwania.

- Jakie daje objawy?
- Alkohol to neurotoksyna, a więc zaburzenia z kręgu FASD wiążą się przede wszystkim z uszkodzeniami neurologicznymi różnego stopnia- od upośledzenia czy padaczki do kłopotów psychologicznych, takich jak nadruchliwość, problemy z koncentracją czy zaburzenia zachowania. W zespole FAS obecny jest również niedobór wzrostu i niska masa urodzeniowa oraz charakterystyczne cechy dysmorfii twarzy - skrócenie szpary powiekowej, wygładzenie rynienki podnoskowej, wąska górna warga. Działanie alkoholu może również uszkodzić inne narządy, takie jak nerki, serce, kończyny.

- Czy FAS jest uleczalny?
- Jedyną przyczyną zaburzeń z kręgu FASD jest narażenie na alkohol w okresie życia płodowego, tak więc nie istnieją możliwości przyczynowego leczenia. Chorobie można zapobiec jedynie poprzez zachowanie abstynencji w okresie ciąży. Warto wspomnieć, że wczesne rozpoznanie FASD i wdrożenie odpowiedniej interwencji pozwala na poprawę funkcjonowania dziecka.

- Jak i gdzie leczy się FASD?

- Po ustaleniu rozpoznania powinien zostać opracowany specjalny plan terapeutyczny przeznaczony dla konkretnego dziecka. Plan powinien obejmować: edukację rodziców, ocenę potrzeb edukacyjnych i ich dostosowanie do możliwości dziecka, rodzaj terapii psychologicznej, rodzaj proponowanej rehabilitacji ruchowej/integracji sensorycznej, potrzebę konsultacji u innych specjalistów, np. dietetyka, gastroenterologa, nefrologa. W naszym ośrodku rozwijamy dopiero ofertę terapeutyczną. Niektóre spośród dzieci, którym postawiliśmy rozpoznanie, korzystają z terapii psychologicznej i konsultacji psychiatrycznych w ramach Poradni Zdrowia Psychicznego oraz z rehabilitacji i integracji sensorycznej. Ponieważ Centrum Kompleksowej Diagnostyki i Terapii FASD przyjmuje pacjentów z całej Polski, znaczna część naszych pacjentów leczy się później w miejscu zamieszkania i tam przechodzi terapię psychologiczną.

- Czy można wykryć FASD w czasie ciąży?

- Istnieją pojedyncze doniesienia o charakterystycznych odchyleniach od normy w wykonywanym w trakcie ciąży badaniu USG u dzieci, u których później rozpoznawano zaburzenia z kręgu FASD, np. skrócenie kości udowej, skrócenie wymiaru czołowo-wzgórzowego. Mówimy tu jednak o wynikach badań naukowych, na razie nieznajdujących zastosowania w praktyce klinicznej.

- Jak dochodzi do uszkodzenia płodu?

- Alkohol, głównie za pośrednictwem wolnych rodników, doprowadza do obumierania komórek układu nerwowego oraz innych układów. Dochodzi również do nadmiernej produkcji czynników wzrostu, co skutkuje zwiększoną skłonnością do nowotworzenia. W układzie nerwowym zaburzona jest funkcja synaps, czyli impulsy nerwowe nie rozchodzą się w sposób właściwy. Nieprawidłowy jest również metabolizm komórek nerwowych i komórek gleju.

- Czy jakakolwiek ilość alkoholu w ciąży jest dopuszczalna, czy nawet kieliszek może już uszkodzić płód?

- Zacznijmy od tego, że przeprowadzenie badań mających na celu ocenę "bezpiecznej" ilości alkoholu, która może być spożywana w trakcie trwania ciąży, jest niedopuszczalne etycznie. Można więc stwierdzić, że każda jego ilość niesie z sobą ryzyko uszkodzenia płodu. Wpływ na to ma także indywidualna predyspozycja genetyczna, narażenie na inne czynniki toksyczne - leki, narkotyki - a także sposób odżywiania matki w czasie trwania ciąży.

- Czy FASD można pomylić np. z autyzmem?

- Jeżeli diagnoza zaburzenia z kręgu FASD została postawiona przez zespół specjalistów, według konkretnych kryteriów, nie może być mowy o pomyłce. W psychiatrycznej diagnostyce różnicowej zawsze należy brać pod uwagę zarówno zaburzenia z kręgu autyzmu jak i ADHD.

- FASD wpływa na IQ dziecka?

- Według prowadzonych w USA badań tylko jedna czwarta pacjentów z FASD spełnia kryteria niepełnosprawności intelektualnej. W grupie osób z FASD zdarzają się więc jednostki o inteligencji przeciętnej, a nawet ponadprzeciętnej. Należy jednak pamiętać, że IQ to tylko część naszej inteligencji, inteligencja poznawcza. O sukcesie życiowym decydują również inne składowe inteligencji - emocjonalna, społeczna. Osoby z FASD, ze względu na specyficzny charakter uszkodzeń poalkoholowych, nawet przy wysokich umiejętnościach poznawczych mogą mieć problemy z adaptacją i życiem w społeczeństwie.