Bez Staszica nie byłoby naszej Akademii

Po pierwsze, przyczynił się do zapoczątkowania badań geologicznych ziem polskich. Jego książki „O ziemiorództwie gór dawnej Sarmacji, potem Polski” (1805 r.) i „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski” (1815 r.) są do dziś cytowane jako pionierskie studia nad bogactwami naturalnymi Polski.

Po drugie, Staszic wiedział, że po klęsce Napoleona w 1813 roku i po wymuszonej rezygnacji z aspiracji wolnościowych - Polsce potrzebny będzie rozwój gospodarczy. Podstawą tego rozwoju musiały być surowce. A ponieważ do ich wydobywania potrzebni byli fachowcy, Staszic utworzył w 1816 r. Szkołę Akademiczno-Górniczą i ulokował ją w Kielcach. Była ona poprzedniczką krakowskiej AGH.

Po trzecie, podobnie jak my w AGH, Staszic chętnie łączył badania naukowe z praktyką gospodarczą. To zaważyło na decyzji, by dla lokalizacji wspomnianej wyżej uczelni wybrać właśnie Kielce. Staszic przygotował wówczas plan rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Mógł snuć takie plany, bo w Królestwie Polskim utworzonym po Kongresie Wiedeńskim piastował bardzo ważne stanowisko dyrektora generalnego Wydziału Przemysłu i Kunsztów. Kielce były naturalnym centrum Staropolskiego Okręgu Przemysłowego i tam właśnie mieli być kształceni fachowcy dla tworzonych nowych kopalń i hut.

Dzisiaj z ciężkim przemysłem (huty i kopalnie) kojarzymy Górny Śląsk. Natomiast w czasach Staszica właśnie w okolicach Kielc działało kilka kopalń, duża liczba hut żelaza (początkowo opartych na prymitywnych dymarkach, ale od XVII wieku na wielkich piecach) oraz zakłady przetwarzania metali, tak zwane kuźnice. Staszic planował wybudowanie wzdłuż rzeki Kamiennej wielu dużych zakładów metalurgicznych. Wznowił też eksploatację węgla kamiennego na terenie obecnej Dąbrowy Górniczej, wybudował pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku (cztery o wspólnej nazwie „Konstanty” - 1816-1822) i rozwijał ośrodki hutnictwa żelaza.

Niestety, po śmierci Staszica plany te zarzucono. Jego dzieło podjęły w 1912 roku środowiska uczonych krakowskich. W wyniku ich starań 31 maja 1913 r. cesarz Franciszek Józef wydał postanowienie, że w Krakowie ma powstać wyższa uczelnia, Akademia Górnicza, z polskim językiem wykładowym. Na skutek I wojny światowej jej otwarcie opóźniło się do 1919, ale uczelnia ta do dziś kultywuje tradycje i pamięć Stanisława Staszica.

I wierzymy, że On byłby z nas dumny!