Budżet obywatelski wdrożyło u siebie bardzo wiele gmin. Niektóre z nich ograniczają zakres projektów, które mogą być składane w ramach dofinansowania. Jedne miasta promują projekty o charakterze inwestycyjnym lub remontowym (np. Ruda Śląska czy Wrocław), inne – co roku wyznaczają obszary działania, w ramach których mieszkańcy, organizacje pozarządowe i nieformalne zespoły zawiązane tylko na poczet projektu, mogą składać odpowiednie wnioski. W Gdyni w ramach budżetu obywatelskiego na 2016 rok można było zgłaszać projekty z 4 obszarów:
- ładu przestrzennego związanego z estetyzacją otoczenia,
- rekreacji,
- zmian organizacji ruchu na drogach powiatowych, gminnych i wewnętrznych,
- działań inwestycyjnych i remontowych w przestrzeni publicznej z wyłączeniem budynków.
Pomysłowość mieszkańców miast i wsi nie ma granic, a budżet partycypacyjny w swojej istocie ma realizować a nie blokować kreatywność, więc w wielu miastach granice i obszary, w których można składać wnioski są poszerzane. Budżet obywatelski w wielu miastach zaczynał się od dofinansowania inwestycji. Takie projekty zwykle składały instytucje i specjalistyczne zespoły.
Aktualnie w ramach budżetu obywatelskiego składać można projekty wydarzeń kulturalnych, zajęć pozalekcyjnych dla dzieci, promocji miasta w regionie. Projekt w ramach budżetu obywatelskiego może złożyć każdy mieszkaniec danego regionu, jeśli spełnia kilka podstawowych zasad: jest pełnoletni, zameldowany lub trwale zamieszkały w regionie, w którym opłaca podatki. Wszystkie warunki, które musi spełniać wnioskodawca gmina ustala samodzielnie. W Warszawie wnioski w ramach budżetu obywatelskiego mogą także cudzoziemcy, w niektórych miastach składać wnioski mogą pełnoletni, ale głos oddać może każdy mieszkaniec powyżej 16 roku życia.
Czego mogą dotyczyć
O tym jakie projekty będą dofinansowane w ramach budżetu obywatelskiego stwierdza komisja. Jakie projekty mogą być składane w ramach wniosków o dofinansowanie? Poszczególne gminy samodzielnie określają zakres działań. Nadrzędnym prawem jest natomiast ustawa o samorządzie gminnym, która wyróżnia 20 takich obszarów. W tym:
- ład przestrzenny, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarka wodna
- gminne drogi, ulice, mosty, place oraz organizacja ruchu drogowego,
- wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku,
- wysypiska i unieszkodliwianie odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
- działalności w zakresie telekomunikacji,
- ochrona zdrowia
- pomoc społeczna, w tym ośrodki i zakłady opiekuńcze
- wspieranie rodziny i systemu pieczy zastępczej
- edukacja publiczna
- kultura, w tym biblioteki gminne i inne instytucje kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
- kultura fizyczna i turystyka, w tym tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe
- targowiska i hale targowe
- zieleń gminna i zadrzewienie
- cmentarze gminne
- porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli oraz ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa
- polityka prorodzinna
- wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej
- promocja gminy
- współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Teoretycznie wszystkie projekty, które spełniają przynajmniej jedno z powyższych zadań powinny zostać zakwalifikowane jako poprawne wnioski do komisji przyznającej dofinansowanie w ramach budżetu obywatelskiego.
Budżet obywatelski pod kontrolą mieszkańców
Są miasta, które same wymyślają zasady przyznawania dofinansowań w ramach budżetu obywatelskiego oraz zakresu zadań, które projekty muszą spełniać, żeby zakwalifikować się do programu. Pszczyna dzieli projekty w ramach budżetu obywatelskiego na: twarde (inwestycyjne, remontowe itp.) i miękkie (wydarzenia, programy kulturalno-społeczne itd.).
Doświadczenie poprzednich lat funkcjonowania budżetu obywatelskiego wskazuje na to, że najlepszym rozwiązaniem jest pozostawienie względnej wolności w wyborze obszarów i nie zawężania zadań do inwestycji i kultury. Mieszkańcy miast i wsi doskonale wiedzą czego brakuje w ich okolicy, jakich zmian się spodziewają i aktywności potrzebują. Wybrane projekty, które spełniają warunki i tak podlegają głosowaniu i to lokalna społeczność decyduje, o tym który projekt trafi ostatecznie do realizacji.
SPRAWDŹ TAKŻE: Interesuje Cię budżet obywatelski w Twojej gminie? Wejdź na budzetalert.pl i działaj z nami!
Budżet obywatelski: etapy działania
Złożenie wniosku w ramach budżetu obywatelskiego to dopiero początek. Po tym przychodzi czas na dyskusje o lokalnych potrzebach i proponowanych projektach a w końcu głosowanie, który wyłoni zwycięskie projekty, które zostaną zrealizowane ze wsparciem środków publicznych.
