Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Co najczęściej męczy nasz układ pokarmowy?

Katarzyna Kojzar
Dr Mirosława Buczynowska: – Każdy z nas powinien sobie zrobić coś w rodzaju rachunku sumienia i odpowiedzieć na pytania : co jem, kiedy jem, ile jem. To pozwoli zobaczyć, jak dietę trzeba zmienić
Dr Mirosława Buczynowska: – Każdy z nas powinien sobie zrobić coś w rodzaju rachunku sumienia i odpowiedzieć na pytania : co jem, kiedy jem, ile jem. To pozwoli zobaczyć, jak dietę trzeba zmienić Andrzej Banaś
Rozmowa. O chorobach, profilaktyce i odpowiedniej diecie mówi doktor Mirosława Buczynowska, specjalista chirurgii ogólnej ze Szpitala Zakonu Bonifratrów św. Jana Grandego w Krakowie

Jakie są najczęściej występujące choroby układu pokarmowego?

Dolegliwości ze strony układu pokarmowego stanowią jedną z najczęstszych przyczyn, dla których chorzy zgłaszają się do gabinetu lekarza. Stanowią powód 5-10 procent konsultacji w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ). Zgodnie z prowadzonymi rejestrami rozpoznań w USA najczęstszym rozpoznaniem była choroba refluksowa przełyku.

Wysoką pozycję wśród rozpoznań zajmują także dyspepsja (czyli uczucie niestrawności) i zaparcie stolca. Przy czym schorzenia czynnościowe przewodu pokarmowego, takie jak np. zespół jelita nadwrażliwego oraz zgaga, są powodem około połowy konsultacji gastrologicznych. Do najczęstszych chorób organicznych przewodu pokarmowego należą: choroba refluksowa, choroba wrzodowa, nieswoiste zapalenia jelita grubego (choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego).

Z kolei rak jelita grubego jest na trzecim miejscu u mężczyzn i na drugim u kobiet wśród najczęściej diagnozowanych nowotworów. Wśród objawów klinicznych najczęściej występują zaburzenia rytmu wypróżnień, nudności i wymioty. Natomiast objawem skłaniającym do wizyty ambulatoryjnej jest nic innego niż po prostu ból brzucha.

Co on może oznaczać?

W większości przypadków ból brzucha stanowi przejaw chorób narządów jamy brzusznej, ale też czasami wynika ze schorzeń spoza jamy brzusznej. Około 20 proc. konsultacji gastrologicznych z powodu bólu brzucha wynika z zaburzeń czynnościowych i nie ma związku z chorobami organicznymi, czyli takimi, którym towarzyszą nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych czy obrazowych. Lekarz w przypadku zgłaszania bólu brzucha musi choremu zadać szereg dodatkowych pytań, które najczęściej dotyczą lokalizacji bólu, czasu trwania, jego charakteru czy czynników modyfikujących jego nasilenie. Dokładny wywiad i badanie kliniczne chorego są niezbędne w celu zaplanowania dalszych działań.

Diagnoza to jedno, jednak wiele osób, które męczy przewlekły ból brzucha, boi się, że to może być coś poważnego.
Ostry ból nie musi oznaczać od razu choroby zagrażającej życiu. Może być wynikiem kolki w przebiegu zatkania przewodu pęcherzykowego czy żółciowego kamieniem, kolki nerkowej czy jelitowej. Intensywność bólu może stopniowo się nasilać. Przykładem tego są choroby przebiegające z zapaleniem wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego czy uchyłków jelita grubego.

Należy też pamiętać, że silny ostry ból może być objawem tzw. ostrego brzucha”, np. niedrożności jelita, jego przedziurawienia, czyli perforacji (np. w skutek pęknięcia wrzodu żołądka czy dwunastnicy) albo ostrego niedokrwienia narządów jamy brzusznej, które wymagają pilnej interwencji medycznej. Z kolei ból przewlekły może być stały lub nawrotowy. Przykładowo, bóle nawrotowe są charakterystyczne dla wrzodów dwunastnicy występujących sezonowo czy chorób ginekologicznych zależnych od fazy cyklu miesiączkowego.

Często z bólem brzucha wiąże się biegunka. Skąd ona się bierze?

Może na początek wytłumaczmy, czym w ogóle jest biegunka. Tak określa się oddawanie półpłynnego, płynnego lub wodnistego stolca cztery lub więcej razy na dobę. Również oddanie jednego luźnego stolca zawierającego krew, śluz lub ropę uznaje się za biegunkę. Biegunka trwająca ponad miesiąc określana jest jako przewlekła. Może wynikać m.in. z wirusowego zakażenia przewodu pokarmowego, silnych emocji czy stresu, alergii pokarmowych, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Może być także reakcją na leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym, antyarytmiczne, w chorobie wrzodowej, antybiotyki, cytostatyki, hormony tarczycy, leki przeczyszczające w nadmiarze.

Kolejny problem – zaparcia.

Zaparcia jest to zbyt mała częstotliwość wypróżnień, dwa lub mniej na tydzień, lub występowanie twardych stolców, oddawanych z wysiłkiem, często ze współistniejącym uczuciem niepełnego wypróżnienia. Co ciekawe, zaparcia są problemem głównie państw rozwiniętych, starzejących się i stosujących ubogoresztkową dietę. U mieszkańców państw rozwiniętych stolec jest mały, twardy, często bobkowy i rzadko oddawany. Z kolei mieszkańcy państw rozwijających się mają tzw: dużą plastyczną kupę”, często więcej niż raz dziennie. Zaparcia stanowią coraz większy problem – już nie tylko osób starszych, ale dotykają także młodych ludzi. Choroba często pozostaje nieujawniona wskutek nadużywania leków przeczyszczających. Zaparcia są chorobą cywilizacyjną. Należy podkreślić, że środki przeczyszczające rozwiązują problem doraźnie. Tak naprawdę to częste ich stosowanie nasila zaparcia.

Jak sobie można z tym poradzić?

Podstawowym sposobem na zaparcia jest zmiana nawyków żywieniowych. Każdy musi przeanalizować, co je. Chcę podkreślić, że nawet tzw: zdrowa dieta” może powodować zaparcia, gdyż w niej mogą być zaburzone proporcje między poszczególnymi składnikami pokarmowymi i tych tzw. zdrowych, jak na przykład błonnika, może być po prostu zbyt dużo. Im dłużej trwają zaparcia, tym trudniej z nich wyjść. Polecam, aby w przypadkach zaparć oprócz konsultacji z leka-rzem również zasięgnąć rady dietetyka, który przeanalizuje stosowaną dietę i pomoże ją zmienić.

Pacjenci często skarżą się również na zgagę. Co to takiego?

Zgaga jest to objaw polegający na uczuciu bolesnego pieczenia, które chory lokalizuje za mostkiem, opisywane jako palenie w przełyku”. Normalnie przełyk jest dobrze chroniony przed działaniem kwasu żołądkowego (kwasu solnego) przez zwieracz dolny przełyku. Jeśli zwieracz jest osłabiony, kwaśna treść żołądkowa może się cofać do przełyku. Kiedy to nastąpi, kwas żołądkowy drażni wrażliwe tkanki w przełyku, powodując piekący ból, czyli zgagę. Zazwyczaj zgaga pojawia się po zjedzeniu zbyt obfitego posiłku.

To można leczyć?

Jeśli chodzi o leczenie, to podstawą są tzw. inhibitory pompy protonowej, które zmniejszają wydzielanie kwasu solnego przez komórki okładzinowe błony śluzowej żołądka. Oprócz tych leków zastosowanie mają także H2-blokery, leki zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową. Leki zobojętniające mogą być stosowane tylko doraźnie. W przypadkach braku skuteczności leczenia zachowawczego należy rozważyć operację. Ale to dotyczy skrajnych przypadków – odpowiednie leczenie farmakologiczne zazwyczaj przynosi poprawę. Istnieją też domowe sposoby pomocy w zgadze, jak: sok z ziemniaka, gotowane owoce jałowca, napar z mięty, dziurawca, kopru włoskiego, migdały, siemię lniane.

Jakie pokarmy nie są polecane dla naszego układu pokarmowego? Co trzeba jeść, by dbać o zdrowie?

Oczywiście wiemy, czego trzeba unikać w jedzeniu: nadmiaru słodyczy, pokarmów zawierających konserwanty, gotowych dań, nadmiaru tłuszczów nasyconych, dań znanych jako fast food. Bardzo trudno określić, co należy jeść, aby pokarm, który spożywamy, był dla nas wartościowy i zdrowy. W większości przypadków nawet zalecane produkty, jak ryby, owoce, warzywa, nabiał, są tak skażone, że mimo swych podstawowych walorów zdrowotnych nie nadają się do jedzenia. Podstawowym zagadnieniem wydaje się pochodzenie produktów i sposób ich przygotowania. Nie ukrywam, że poszukiwanie dobrego jakościowo jedzenia stanowi duże wyzwanie. Niewątpliwie cieszy, że w ostatnim czasie świadomość społeczna w zakresie żywienia wyraźnie wzrasta, ale droga do dobrym produktów żywieniowych jest bardzo daleka.

Kto częściej choruje na choroby układu pokarmowego? Niektórzy ludzie mają do tego większe predyspozycje?

To wszystko zależy od rodzaju choroby. Czynniki genetyczne w ok. 35 proc. wpływają na rozwój raka jelita grubego. U około 10-15 proc. pacjentów z rakiem jelita grubego choroba występuje rodzinnie, na skutek odziedziczonej predyspozycji. Szczególnie pojawienie się więcej niż jednego zachorowania na raka jelita grubego w danej rodzinie, występowanie w niej dodatkowo przypadków raków o innej lokalizacji, jak: raka jelita cienkiego, żołądka, trzonu macicy, dróg moczowych, jajnika i piersi oraz młody wiek zachorowania uzasadniają poddanie się badaniu rodziny na nosicielstwa mutacji.

Dostępne są badania DNA pozwalające określić poprawność swojej sekwencji DNA i tym samym wykrycie ryzyka wystąpienia chorób uwarunkowanych genetycznie. Testy te mają dwie podstawowe wady: cenę (ponad 4 tys. zł) i fakt, że określają ryzyko wystąpienia nowotworu, a nie dają pewności, czy naprawdę dany nowotwór wystąpi. Drugą grupą osób narażonych na choroby przewodu pokarmowego są osoby ze złymi nawykami żywieniowymi, często wyniesionymi z domu rodzinnego, nie przywiązujące wagi do tego, co się je lub często eksperymentujące z różnego rodzaju dietami. Do tego dołączyć należy galopujący”, tryb życia i przepracowanie.

Na koniec – istnieje jakiś zestaw zasad, których powinniśmy przestrzegać, żeby nie mieć problemów z przewodem pokarmowym?

Każdy z nas powinien sobie zrobić coś w rodzaju rachunku sumienia i odpowiedzieć na podstawowe pytania: co jem, kiedy jem, ile jem. Taki rachunek sumienia” pozwoli zobaczyć, jak dietę trzeba zmodyfikować. Dieta powinna być zbilansowana, czyli zawierć odpowiednią ilość kalorii (ok. 1500-2000), białka, węglowodanów, tłuszczów wraz z solami mineralnymi i witaminami, rozłożona w czasie na posiłki w ciągu dnia, oparta na produktach żywieniowych dobrej jakości. Powinniśmy wyeliminować produkty przetworzone, fast food, objadanie się, słodycze jako zamienniki posiłków, spożywanie jednego posiłku w ciągu dnia (obfita kolacja po pracy).

Każda cudowna dieta, których odmian pod różnymi nazwami jest bardzo dużo, tak naprawdę jest dla nas niekorzystna. Aby dbać o swój układ pokarmowy, a tym samym o swoje zdrowie, należy wrócić do gotowania na bieżąco posiłków, jeść systematycznie co kilka godzin w pracy. Program dobrej diety dla naszego zdrowia to nie program na krótki czas. Musimy sobie zdać sprawę, że dobre jedzenie jest sposobem na całe życie oraz inwestycją w przyszłość, aby zachować zdrowie i sprawność fizyczną oraz intelektualną.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na gazetakrakowska.pl Gazeta Krakowska