Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Cracovia powstała w 1906 roku. To oczywiste - Artur Fortuna opowiada historię "Pasów"

Jacek Żukowski
Jacek Żukowski
Drużyna Biało-Czerwonych z 1906 roku
Drużyna Biało-Czerwonych z 1906 roku Wikipasy.pl
- Mamy spór między dwoma oświadczeniami Wisły: tym z 1910 oraz z 2021 roku - mówi Artur Fortuna, współtwórca encyklopedii Cracovii Wikipasy, autor bloga „Historia Cracovii.”

Kilka dni temu Tomasz Jażdżyński, przewodniczący Rady Nadzorczej Wisły Kraków, rozpoczął akcję „Wisła najstarszym istniejącym klubem w Polsce”, założył nawet w internecie poświęconą temu stronę. Zaskoczyło to pana?

Tak, zaskoczyła mnie ta informacja. Istnieją bowiem mocne dokumenty o istnieniu Cracovii od lat, więc nie spodziewałem się czegoś takiego, że Wisła popłynie w drugą stronę…

Tomasz Jażdżyński wysłał do dziennikarzy skany gazet, w których napisano o jubileuszach 25-lecia Cracovii z 1932 i 30-lecia z 1937 roku. Jak pan to skomentuje?

Cracovia obchodziła jubileusze rok później w stosunku do rocznic związanych z rokiem założenia, ale za każdym razem podkreślano, że została założona w 1906 roku. Mamy wiele wypowiedzi działaczy, że Cracovia obchodzi jubileusz, ale powstała wcześniej. Mówi o tym choćby Edward Cetnarowski, który oświadcza, że Cracovia obchodzi jubileusz 25-lecia w 1931 roku, ale obchody zostały przełożone na rok następny. Mamy wypowiedź Józefa Kałuży, kolejnej bardzo ważnej postaci w historii klubu, najsłynniejszego gracza Cracovii, który przedstawia dzieje klubu od roku 1906. O kolejnych jubileuszach mówi tak: „jesteśmy w roku jubileuszu, ale nie jubileuszowym, bo istniejemy od 1906 roku.” Józef Lustgarten opisuje historię klubu też z tego roku. Działacze Cracovii wyraźnie podkreślali rok powstania, widać to choćby na zdjęciach 1906–1937. Klub obchodzi jubileusz w rocznicę fuzji z „Biało-Czerwonymi”, ważnej w historii, która spowodowała, że klub stał się mocny dzięki połączeniu.

Powołuje się pan na wypowiedzi wielkich postaci w historii „Pasów”. Gdzie możemy je znaleźć?

W książkach, wydawnictwach jubileuszowych, mamy ich wypowiedzi do prasy. Cały czas wypowiadają się ze świadomością, kiedy klub był założony.

Ale w „Przeglądzie Sportowym” z 1932 r. jest wypowiedź Stanisława Mielecha, byłego piłkarza Cracovii, który mówi o powstaniu klubu w 1907 r.

Mielech, gdy powstawała Cracovia, miał lat 12. Był bardzo ważnym graczem w historii polskiej piłki, przez Legię uznawany jako jej założyciel, w Cracovii też odegrał swoją rolę. Ale cytat z Mielecha w całości brzmi tak: „Rokiem powstania jest 1907 r., kiedy to łączą się dwie drużyny - „Biało-Czerwoni” i Cracovia” (w oryginale: "Datą założenia Cracovii jest rok 1907, kiedy to dwa najsilniejsze kluby Krakowa: biało-czerwoni Mazur i Akadem. kl. footbalowy Cracovia łączą się w jeden klub pod nazwą Cracovii" - przyp. red.). Nie mówi, że Cracovii nie było wcześniej. Uznaje start, kiedy łączą się obie drużyny.

Jest to nieco mylące…

Uważam, że nie jest, jeśli prześledzi się całość jego wypowiedzi i innych osób. Najwyraźniej jednak niektórych to zmyliło.

Po co, według pana, Wisła robi akcję, by udowodnić swoje starszeństwo?

Myślę, że to jest pożywka dla kibiców, wdarły się tu emocje: jesteśmy najstarsi i wojujemy z Cracovią. Myślę, że to przykrywa jakieś niepowodzenia w zarządzaniu klubem.

Do tej pory wiele osób żyło w przekonaniu, że Cracovia jest z czerwca 1906 roku, a Wisła jest trzy miesiące młodsza.

Tak właśnie jest. Mamy dokumenty: ogłoszenie o powstaniu pierwszego klubu z czerwca 1906 roku oraz wpis do kroniki II Wyższej Szkoły Realnej, który mówi o powołaniu drugiego klubu we wrześniu 1906 roku.

Istnienie Cracovii jest jak najbardziej potwierdzone i jest ciągłość przemiany nazwy. Jest stosunkowo dużo informacji o drugim klubie „Biało-Czerwonych”, bo Cracovia stoi na tych dwóch filarach. Jest on świetnie opisany w prasie z 1906 roku, jest sporo relacji z jego meczów.

Dlaczego data powstania Cracovii w czerwcu 1906 roku jest niepodważalna?

Przede wszystkim istnieje ogłoszenie z 13 czerwca w „Nowej Reformie”, że powstaje klub akademicki – Akademicki Klub Footballowy oraz masa relacji prasowych o meczach klubu akademickiego. Jesienią tego roku pojawia się dodatek do tej nazwy – Cracovia. Notatki mówią, że grał Klub Akademicki (Cracovia). Mamy kilka takich relacji zarówno w prasie krakowskiej, jak i tarnowskiej. Są w „Nowej Reformie” i „Pogoni” - gazecie tarnowskiej, gdzie jest napisane, że przyjedzie na mecz Klub Akademicki „Cracovia”. Istnienie Cracovii jest jak najbardziej potwierdzone i jest ciągłość przemiany nazwy. Jest stosunkowo dużo informacji o drugim klubie „Biało-Czerwonych”, bo Cracovia stoi na tych dwóch filarach. Jest on świetnie opisany w prasie z 1906 roku, jest sporo relacji z jego meczów. Jest nazwany pierwszym klubem studenckim, „Biało-Czerwonymi”, a nawet pojawia się nazwa Lech, a we wspomnieniach, ale nie w prasie, pojawia się nazwa Mazur.

Czy oprócz prasowych doniesień są jakieś dokumenty, które mówiłyby o założeniu Cracovii?

Nic mi o tym nie wiadomo, wydaje mi się to bardzo mało prawdopodobne, nie miałyby się gdzie zachować. Kluby nie działały jako stowarzyszenia. Statuty to jeszcze nie ten czas. Kluby były organizowane w gronie kolegów, nikt wtedy jeszcze nie wpadł na pomysł rejestracji. Polski Związek Piłki Nożnej powstał w 1911 roku we Lwowie m.in. z inicjatywy Cracovii, Czarnych i Pogoń Lwów. Trudno, by w dokumentach o powstaniu związku były takowe o powstaniu Cracovii. Mogło być coś w Austriackim Związku Futbolowym, do którego i Cracovia, i Wisła wstąpiły, ale data wstąpienia to dopiero rok 1910.

Czy notatki prasowe zna pan z autopsji, widział pan roczniki gazet, czy opiera się pan na innych źródłach?

Przeglądałem oryginalne gazety, nie korzystam z jakichkolwiek omówień. Wspomnienia mogą być jakimś uzupełnieniem wiedzy, kluczowe jest jednak znalezienie źródeł z epoki. Lata temu chodziłem do Biblioteki Jagiellońskiej i przeglądałem tomy gazet. Robiłem dokumentację, kopie tych gazet.

Miał pan wątpliwości, co do daty powstania Cracovii w czerwcu 1906 roku?

Tu nie mogło być żadnych wątpliwości. Nie wiadomo, czy „Biało-Czerwoni” nie byli wcześniej, ale na to nie ma argumentów w prasie. Nie ulega wątpliwości, że Cracovia powstała 13 czerwca 1906 r. Prasa krakowska nie miała żadnych wątpliwości, kto jest najstarszym klubem. Jest wiele notatek na ten temat. „Czas” z 1908 r. mówi, że „Biało-Czerwoni” są najstarszym klubem w Krakowie. Tak nazywano Cracovię. Z kolei w tej samej gazecie w 1909 r. czytamy: „W owym to czasie powstała Cracovia, a potem Wisła”. W „Nowej Reformie” jest napisane: „Najstarszy klub krakowski – Cracovia”. To są artykuły z 1909 i 1910 roku, było to powszechne.

Skąd u pana zainteresowanie historią klubu?

Po prostu – bo historia jest interesująca, można poczytać o tym, jak wyglądało życie w tamtych czasach. Stąd mój pomysł najpierw na stronę internetową, a potem bloga, gdzie można pokazywać czytelnikom najpierw pojedyncze skany z historii Cracovii, obrazujące, jak wyglądały mecze. Najbardziej uwielbiam okres sprzed I wojny światowej. To były pionierskie czasy, bardzo zapomniane. Bloga prowadzę od października 2009 roku. Cały czas jest co publikować, choć ostatnio mam pewne opóźnienia. Jeszcze nie wszystko zostało przejrzane, jest na pewno wiele ciekawostek, które powinny ujrzeć światło dzienne.

Co jest jeszcze tajemnicą?

Najbardziej tajemnicze były wydarzenia z okresu I wojny światowej. Pod koniec 1914 r. większość mieszkańców Krakowa została poproszona o opuszczenie miasta, z powodu zbliżających się wojsk rosyjskich. Marazm panował dość długo. Wiadomo o meczach Cracovii w roku 1916, ale była luka odnośnie 1915 r., stąd mój cel, by sprawdzić, czy aby na pewno nie grano? Okazało się, że były mecze, a także zawody lekkoatletyczne. Piłkarze się zbierali, grano głównie z drużynami wojskowymi.

Gdzie pan szukał informacji na ten temat?

W prasie krakowskiej, w pewnym momencie było osiem gazet, ale też w niemieckojęzycznej, wychodził bowiem dziennik dla załogi wojskowej miasta. Niektóre gazety ukazywały się dwa razy dziennie, a nawet trzy. Były dostępne w Bibliotece Jagiellońskiej, ale też w zbiorach Biblioteki Lwowskiej czy wiedeńskiej. Kilka lat temu udało się wydrukować reprint „Nowej Reformy” z 13 czerwca 1906 z ogłoszeniem o Cracovii. Był zachowany skan we Lwowie doskonałej jakości i dzięki uprzejmości Andrzeja Gowarzewskiego mieliśmy go. Reprint był sprzedawany na stadionie Cracovii. A w skanie z biblioteki krakowskiej ktoś wydarł ogłoszenie z tej gazety o powstaniu Cracovii! Widziałem tę gazetę i ta kolumna, na której było ogłoszenie, była wydarta. Najwyraźniej ktoś postanowił unieważnić powstanie Cracovii. Trzeba się było udać do Lwowa po kopię. Coś takiego dzieje się teraz, ktoś próbuje wydrzeć tę Cracovię z 1906 r.

Jest coś jeszcze do wyświetlenia w historii Cracovii?

Bardzo ciekawią mnie plany konstrukcyjne starego stadionu. Wydaje mi się, że powinno być to dostępne. Nie wiem, czy jest wiele rzeczy, których nie publikowano. Są kroniki klubowe, opisujące mecze, co się świetnie potwierdza z prasą. Miałem do nich dostęp, leżały u mnie na półce przez lata. Większość tomów trafiła do Andrzeja Gowarzewskiego, który mi je wypożyczył. Jeden był u Jerzego Łudzika. Teraz będą w muzeum Cracovii, były prezentowane w gablotach na stadionie. Teraz nie mam żadnych dokumentów u siebie. Staram się mieć skany, a dokumenty oddawać. Co będzie na blogu następne? Chciałbym napisać pożegnanie dla Andrzeja Gowarzewskiego. Przez lata współpracowaliśmy, szukałem mu różnych materiałów w bibliotekach. Na pewno chciałbym opublikować skład pierwszej reprezentacji Polski. Lata temu go znalazłem i na prośbę Andrzeja nie publikowałem, bo chciał to zrobić w jednym ze swoich wydawnictw, a w końcu nie udało mu się tego zrobić. Powołano kilkudziesięciu zawodników na zgrupowanie, czas najwyższy na publikację. Wydawnictwo jubileuszowe GiA odnośnie Cracovii było dla mnie inspiracją. Zacząłem szukać, szperać, interesowało mnie, co było wcześniej. Był 2006 rok, zacząłem chodzić do biblioteki w celu poszukania danych i je znajdowałem!

Dlaczego najbardziej lubi pan okres do I wojny?

Bo to najciekawszy okres, bardzo mało znany. Po wojnie mieliśmy już tygodniki, a te wcześniejsze fakty są mniej znane. A mogę sobie pozwolić na pointę tej naszej rozmowy?

Proszę bardzo.

Aktualnie nie ma sporu, kto jest najstarszy – Cracovia, czy Wisła. Jest spór między dwoma oświadczeniami Wisły – tego z 1910 roku, opublikowanego w „Głosie Narodu”, którego redaktorem naczelnym był późniejszy prezes Wisły Antoni Beaupre, w którym czytamy: „Klub sportowy Cracovia co do czasu powstania był pierwszy w Krakowie”, a ostatnim oświadczeniem z 2021 roku, że jednak Wisła jest starsza.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Powrót reprezentacji z Walii. Okęcie i kibice

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na gazetakrakowska.pl Gazeta Krakowska