Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Józef Piłsudski - Honorowy Obywatel Nowego Sącza

Sylwester Rękas
Józef Piłsudski gra w szachy w Nowym Sączu, 14.12.1914 r. Rysunek Leopolda Gottlieba. Okolicznościowa pocztówka
Józef Piłsudski gra w szachy w Nowym Sączu, 14.12.1914 r. Rysunek Leopolda Gottlieba. Okolicznościowa pocztówka
Józef Piłsudski był niezmiernie wzruszony tytułem Honorowego Obywatela Nowego Sącza, który przyznanym mu 22 marca 1916 roku. Tym bardziej, że było to pierwsze miasto na ziemiach polskich, które w ten sposób go uhonorowało. Nikt nie przypuszczał, że Piłsudski będzie kiedyś Naczelnikiem Państwa i Marszałkiem.

Po wyzwoleniu Nowego Sącza spod okupacji rosyjskiej, Józef Piłsudski wkroczył do miasta 13 grudnia 1914 r. na czele legionistów. Był entuzjastycznie witany przez mieszkańców. To właśnie w Nowym Sączu ogłoszono, że został mianowany brygadierem. Legiony pod jego dowództwem zostały przemianowane na I Brygadę LP. Niemal całe miasto wyszło przywitać legionistów. Było to pierwsze serdeczne przywitanie w polskim mieście po kilkumiesięcznych bojach. Wcześniej w miastach zaboru rosyjskiego przyjmowano ich z wrogością, bądź nieufnością. Legionistów oficerów kwaterowano jako gości w prywatnych domach, urządzano bankiety. Liczono, że spędzą wspólnie z legionistami Święta Bożego Narodzenia. Nie przypadkowo Piłsudski wspominając tzw. kampanię podhalańską, wspominał - „tu czułem się jak w ojczyźnie”.

Od początku powstania legionów Piłsudski spierał się z dowództwem austriackiej armii oraz władzami Naczelnego Komitetu Narodowego o nie dość jasne postawienie przez nich sprawy polskiej. Początkiem 1916 r. do Nowego Sącza doszły wieści o zaostrzeniu się sporu ze sztabem austriackiej armii. 14 marca 1916 r. nowosądeccy kolejarze wraz z Ligą Kobiet wysłali do Piłsudskiego telegram z wyrazami wsparcia.

Rada Miasta Nowego Sącza, chcąc wesprzeć brygadiera Józefa Piłsudskiego, przyznała mu 22 marca 1916 r. tytuł honorowego obywatela miasta. Co prawda pierwszy pomysł nadania mu honorowego obywatelstwa pojawił się już w 1915 r., czyli niebawem po pobycie Piłsudskiego i legionistów w mieście, jednakże uchwała przeszła dopiero w 1916 r. Nowy Sącz jako pierwsze miasto na ziemiach polskich nadał mu taki tytuł. Nikt nie przypuszczał, że uhonorowano w ten sposób późniejszego Naczelnika Państwa i Marszałka. Sam honorowy obywatel dowiedział się o tej uchwale później.

Po ogłoszeniu przez cesarzy Niemiec i Austrii manifestu z 5 listopada 1916 r. zapowiadającego utworzenie państwa polskiego na ziemiach zdobytych od Rosji, urządzono w Nowym Sączu uroczystą dwudniową manifestację (11-12 listopada 1916 r.). Zaproszono na nią Piłsudskiego. Wtedy chciano wręczyć mu dyplom honorowego obywatelstwa. Piłsudski miał zawiadomić z przykrością, że być na tych uroczystościach nie może, ale wspomniał przy okazji, że tradycja bojów pod Nowym Sączem, żyje zawsze w I Brygadzie łącząc się z wdzięcznością żołnierzy dla mieszkańców za wzruszające przyjęcie jakiego doznali po odparciu inwazji rosyjskiej.

O nadaniu honorowego obywatelstwa burmistrz Władysław Barbacki zawiadomił Piłsudskiego listownie, dopiero pod koniec listopada 1916 r. Dziękując burmistrzowi. Piłsudski znów wspomniał jak bardzo czuje się związany „uczuciowo z miastem” po „nadzwyczaj wdzięcznych wspomnieniach walk pod Limanową i Nowym Sączem”.

Nie była to tylko kurtuazja, taki sam obraz przeżyć i pamięci z pobytu w Nowym Sączu, zawarli we wspomnieniach w 1914 r. sam Józef Piłsudski oraz jego żona Aleksandra.

Dyplom honorowego obywatelstwa wykonał secesyjny artysta Jan Bukowski. Był to pięknie zdobiony pergamin, nawijany na wałek, z pieczęcią miasta i umieszczony w kasetce. Piłsudskiemu dyplom wręczyła nowosądecka delegacja dopiero w wolnej Polsce, w grudniu 1918 r.

Z czasów wojny jest jeszcze jeden epizod związany z Piłsudskim i Nowym Sączem. Latem 1916 r. przyszedł rozkaz z austriackiej Komendy Wojskowej w Krakowie, aby każdy list od przebywającego wówczas w Zakopanym Piłsudskiego był konfiskowany i przedkładany władzom wojskowym. Jeden z pocztowców, Roman Szkaradek, pracujący w cenzurze wojskowej w Nowym Sączu, zawiadomił o tym fakcie komendę Legionów Polskich w Nowym Sączu. Przy pomocy kilku zaufanych osób z tej placówki, korespondencję Piłsudskiego i legionistów zaopatrywano w specjalne pieczątki wojskowe umożliwiające ominięcie cenzury.

Niebawem po odzyskaniu przez Polskę Niepodległości, w grudniu 1918 r. Rada Miasta Nowego Sącza uchwaliła, że ulica Franciszka Józefa I przy której stały koszary, będzie nazywać się ulicą Józefa Piłsudskiego.

Po wojnie Józef Piłsudski odwiedził Nowy Sącz już jako Naczelnik Państwa.27 września 1921 r. Wziął udział w urządzonym na jego cześć uroczystym posiedzeniu Rady Miasta. Zostawił dla Sądeczan swój autograf w księdze uchwał.

Ostatni raz był na pewno w 1928 r., od 30 stycznia do 1 lutego. Wizytował wtedy 1 Pułk Strzelców Podhalańskich, prowadząc osobiście „grę wojenną” dla oficerów. Była to wizyta nieoficjalna, Piłsudski nocował w wagonie „salonce” na dworcu nowosądeckim. Potem zdarzało mu się przez miasto przejeżdżać w drodze do Krynicy, gdzie spędzał urlop z rodziną. Przez Nowy Sącz ostatni raz przejeżdżał na pewno ponad rok przed śmiercią w styczniu 1934 r., właśnie w drodze do Krynicy.

Nie jest więc zaskoczeniem, że zaraz po śmierci Marszałka Piłsudskiego powstała w Nowym Sączu idea budowy jemu poświęconego pomnika. Uznano, że Nowy Sącz powinien się znaleźć wśród miast, które upamiętnią Marszałka, ze względu na więź uczuciową, jaką Piłsudski miał z Nowym Sączem po walkach w 1914 r. toczonych w jego okolicach i serdeczne przyjęcie przez mieszkańców po oswobodzeniu z rosyjskiej okupacji. Inicjatywa budowy pomnika Powiatowego Komitetu Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego w Nowym Sączu, została wstrzymana w 1936 r. przez Naczelny Komitet Uczczenia Pamięci Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Chciano wówczas skumulować kilka krajowych inicjatyw, m.in. budowę Kopca w Krakowie na Sowińcu i pomnika w Warszawie.

KONIECZNIE SPRAWDŹ:

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na gazetakrakowska.pl Gazeta Krakowska