Kraków. Tradycja w nowoczesności. Polskie style narodowe na wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie

FLESZ - Wypalenie zawodowe? Czas wrócić do biura

Zwiedzający mijają barwne stroje kontuszowe, z którymi kontrastują żupany w ciemnych kolorach i skromne mieszczańskie czamary. To pierwszy etap wystawy "Polskie style narodowe 1890-1918", podzielonej na kilka części w przestrzeni Sali Wystaw Zmiennych na parterze Gmachu przy alei 3 maja. Wystawy, która jest pierwszą z czterech ekspozycji poświęconych historii nowoczesności w Polsce XX i XXI.

Chcemy zainicjować refleksję na temat miejsca nowoczesności w historii kultury polskiej. Cykl stawia wyraźną tezę, że nowoczesność jest elementem kluczowym polskiego kodu kulturowego, a więc jest tak samo ważna dla naszej tożsamości, jak to, co zazwyczaj uważamy za tradycyjne, w tym sarmatyzm czy romantyzm

- mówi prof. Andrzej Szczerski.

Na wystawie zaprezentowanych jest około 500 obiektów, a oprócz strojów także obrazy, rzeźby, meble, książki i przedmioty codziennego użytku. Wystawa wraca do źródeł fascynacji regionalizmem, ale jak podkreśla dyrektor MNK, zainteresowanie tradycją ludową czy poszukiwania nowej formy w oparciu o to, co rodzime, są aktualne także dzisiaj.

Pokazujemy doświadczenie nowoczesności w Polsce od przełomu XIX i XX wieku po współczesność i zwracamy uwagę, że nowoczesność zbudowała współczesną polską kulturę. A co jest sprawą kluczową, nie była to nowoczesność naśladowcza, ale polska kultura wypracowała oryginalne, nowatorskie, wartościowe wzorce nowoczesności, które wywodziły się z naszej tradycji i twórczości ludowej - podkreśla.

Dużo miejsca i uwagi poświęcono stylowi zakopiańskiego, powstałemu na początku lat 90. XIX wieku. W tej części ekspozycji można zobaczyć obrazy Jacka Malczewskiego, Leona Wyczółkowskiego, Stanisława Witkiewicza czy Wyspiańskiego, a także projekty willi w stylu zakopiańskim i ich bogate wyposażenie. Tworząc ten styl, Witkiewicz inspirował się sztuką i budownictwem góralskim Podhala, dostrzegając w nich pierwotny "alfabet" sztuki narodowej. Zamysł znalazł uznanie wśród góralskich, ale też zawodowych architektów i projektantów we wszystkich zaborach. W tym stylu powstawały wille, dwory, kamienice i kaplice wraz z aranżacjami wnętrz i wyposażeniem.

Jednocześnie we Lwowie promowano styl huculski. Region w Karpatach Wschodnich i kultura ludowa Hucułów inspirowały artystów szukających źródeł nowego stylu dla swoich narodów. W tej sekcji wystawy zwiedzający zobaczą m.in. trzy tryptyki Kazimierza Sichulskiego, obrazy Wyczółkowskiego i Jarockiego, meble huculskie z kolekcji rodziny Gąsiorowskich, a także stroje, ceramikę, fotografie mieszkańców tych ziem oraz rzemiosło.

Nowoczesne i narodowe rzemiosło artystyczne tworzyli też krakowscy architekci, krytycy i mecenasi sztuki skupieni wokół Towarzystwa "Polska Sztuka Stosowana", do których należeli m.in. Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer. Ci inspirowali się zarówno sztuką ludową, jak również architekturą i ornamentyką. I choć podkreślali narodowy charakter swoich dzieł, ich program był podobny do założeń przyjmowanych przez innych twórców stylów narodowych w Europie, którzy także doceniali wartość kultur narodowych.

Specyfiką tych czasów w całej Europie było poszukiwanie odrębnego stylu, który miał podkreślić narodowe odrębności i aspiracje, zwłaszcza w państwa uznawanych dotąd za europejskie peryferia - zwraca uwagę dyrektor MNK. - Dla twórców nowych stylów głównym punktem odniesienia i inspiracją stała się twórczość ludowa, ponieważ dostrzegano w niej złożone treści ideowe i symboliczne niezmienione przez wieki, zachowujące pierwotne formy poszczególnych kultur narodowych. W wypadku Polski powstanie nowego stylu miało także potwierdzić kulturową odrębność nieistniejącego państwa od zaborczych mocarstw.

Ekspozycji towarzyszy ścieżka edukacyjna dla dzieci oraz pokaz filmu w zaaranżowanej w przestrzeni wystawy sali kinowej.