Krakuszowice, Wyciąże, zatopione Stare Maniowy, zapomniana pijalnia w Wysowej. Życie na wsi dziesiątki lat temu [ARCHIWALNE ZDJECIA]

Położony w Beskidzie Niskim w dorzeczu rzeki Ropy Biecz należał do tzw. ”Gorlickiego Zagłębia Naftowego”, jednego z najstarszych obszarów wydobycia i przerobu ropy naftowej na świecie. Głównym miastem Zagłębia były Gorlice, pozostałe ważniejsze miejscowości to (oprócz Biecza): Kobylanka, Kryg, Libusza, Lipniki, Męcina Wielka, Ropa, Sękowa, Siary. Działali tu m.in. Ignacy Łukasiewicz, William Henry Mac Garvey, Albert Fauck, Władysław Długosz, książę Stanisław Jabłonowski. Obecnie Zagłębie w znacznym stopniu jest wyeksploatowane.

W Bieczu obok Góry Zamkowej na tzw. „Harcie” w Załawiu i Korczynie oraz Belnej znajdowały się niegdyś kopalnie ropy naftowej. Złoże ropy naftowej odkryto w 1887 r. Istniały tu kopalnie: „Piłsudski”, „Merkury”, „Romania’ i „Długosz- Załawie”. Odwiercono 146 otworów, w tym 112 produktywnych. Ze złoża wydobywano ropę naftową benzynowo – parafinową.

Na dnie Jeziora Czorsztyńskiego leży zatopiona wieś Stare Maniowy. Wieś została przesiedlona, a w jej miejscu powstało jezioro, które ma zabezpieczać rejon w dolinie Dunajca przed skutkami powodzi. Ostatni mieszkańcy zostali stamtąd wysiedleni na początku lat 90.

Decyzja o budowie elektrowni wodnej, a tym samym o przesiedleniu starych Maniów zapadła pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku. Zbiornik napełniono w roku 1997. Łączna powierzchnia wykupionych lub w inny sposób pozyskanych gruntów wynosiła 16 400 ha. W sumie wykupiono 501 gospodarstw, przeniesiono lub odtworzono jeden cmentarz i trzy kaplice, 26 budynków użyteczności publicznej. W Maniowach do przesiedlenia zakwalifikowano 363 z 385 istniejących wówczas domów. Ale to tylko liczby i dane. Budowa zapory zmieniła w życiu mieszkańców tej okolicy dużo więcej, niż przedstawiają powyższe wyliczenia.

Wieś Wyciąże (teraz Osiedle Wyciąże wchodzące w skład Dzielnicy XVIII Nowa Huta) od powstania do XVIII wieku była własnością kapituły krakowskiej - Wyciąże liczyło wtedy 400 mieszkańców, 70 domów, dwór, 2 karczmy i młyn, następnie należała kolejno do skarbu państwa austriackiego i do rodziny Wodzickich, którzy zarządzali miejscowym obszarem dworskim do 1945 r. w XIX wieku powstał nieistniejący już dworek – własność rodu Szumlańskich, a następnie Wójcików. Wyciąże zostało przyłączone do Krakowa w 1973 r.

Etymologia nazwy Wyciąże jest bardzo ciekawa. Badacz okresu międzywojnia J. Łoś podał ją jako przykład haplologii, czyli zjawiska fonetycznego, polegającego na zastąpieniu dwóch takich samych lub podobnych sylab w jedną w celu ułatwienia wymowy danej nazwy. W tym wypadku pełna nazwa wsi brzmiałaby "wilcze ciąże", natomiast została ona zredukowana do jednego słowa "wilciąże". W tej formie nazwę tę starano się zapisać w języku łacińskim, co przysparzało, jak widać powyżej, znaczne trudności. Tak więc nazwa miejscowości wskazuje na zamierzchłe czasy, gdy nadwiślańskie ziemie były stosunkowo gęsto zalesione; te równinne, bagniste tereny były przestrzenią życia wilków.

W galerii archiwalnych zdjęć znajdziesz:

• mało znane zdjęcia ze wsi Łosie,
• pijalnię w Wysowej, której już nikt nie pamięta,
• dawne bobowskie zabudowania,
• widok sanktuarium Pana Jezusa Ukrzyżowanego z lat 30. ubiegłego wieku.

ZDJĘCIA POCHODZĄ Z ZASOBÓW NARODOWEGO ARCHIWUM CYFROWEGO