Kwietniowa poprawa nastrojów w małopolskich firmach. Ale aż co trzeci przedsiębiorca odczuł poważne negatywne skutki wojny w Ukrainie

Badania przeprowadzone wśród przedsiębiorców i menedżerów w Małopolsce przez GUS w pierwszych 10 dniach marca 2022, a więc już po rosyjskiej inwazji na Ukrainę i napłynięciu do naszego regionu tysięcy uchodźców, wykazały, że w kluczowych dla Krakowa i Małopolski sektorach gospodarki, jak przetwórstwo przemysłowe, budownictwo, handel, logistyka i turystyka, mocno przybyło osób oceniających negatywnie obecną koniunkturę i przewidujących jej dalsze pogorszenie. Zwłaszcza prognozy okazały się czarne – oceny bieżącej sytuacji były znacznie lepsze, a w niektórych branżach wręcz przeważały te pozytywne.

Wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury, uśredniający odczyty z diagnoz i prognoz dla wszystkich branż, wyniósł w marcu minus 5,2 – taka była przewaga firm oceniających koniunkturę negatywnie nad tymi, których oceny były pozytywne, z tym że w większości branż przewaga ocen negatywnych była jeszcze większa, bo średnią zawyżała sekcja informacji i komunikacji (obejmująca m.in. sektor nowoczesnych usług dla biznesu). W kwietniu 2022 ten wskaźnik znacząco się poprawił i wyniósł plus 3,7; znowu jednak wywindowała go głównie zwyżka nastrojów w informacji i komunikacji.

Od wielu miesięcy mamy w Małopolsce do czynienia z charakterystycznym trendem: oceny bieżącej sytuacji („składowa diagnostyczna” wskaźnika koniunktury) są niezłe lub wręcz dobre, zaś prognozy na najbliższe tygodnie („składowa prognostyczna” wskaźnika) – złe lub bardzo złe. Jak to wyglądało w kwietniu?

• przetwórstwo przemysłowe – w kwietniu 2022 wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury kształtował się na poziomie plus 3,7, tj. wyższym niż przed miesiącem (minus 5,2), ale niższym niż w kwietniu 2021 r.; przy czym diagnozy aktualnej sytuacji były dobre, zaś prognozy zostały zdominowane przez pesymistów;
• budownictwo – w kwietniu wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury kształtował się na poziomie minus 14,8, tj. podobnym jak w marcu (minus 15,9), ale niższym niż w kwietniu 2021 r.; w prognozach przewaga pesymistów wyniosła blisko 20 procent, gdy w ocenach sytuacji bieżącej – niespełna 10.
• handel hurtowy – w kwietniu wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury kształtował się na poziomie plus 6,9, tj. wyższym niż przed miesiącem (minus 2,7) oraz wyższym niż w kwietniu w ostatnich dwóch latach;
• handel detaliczny – w kwietniu wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury kształtował się na poziomie minus 7,2, tj. wyższym niż w marcu (minus 16,7), ale niższym niż w analogicznym okresie poprzedniego roku; przewaga pesymistów w przypadku prognoz wyniosła tu blisko 13 procent, gdy w ocenach bieżącej sytuacji tylko 1,7 proc.
• transport i gospodarka magazynowa – w kwietniu wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury kształtował się na poziomie minus 20,2, tj. wyższym niż przed miesiącem (minus 22,5), ale niższym niż w kwietniu 2021 r.; w tym segmencie w bieżących ocenach sytuacji przewaga tych, którzy oceniają sytuację negatywnie, wyniosła prawie 11 procent, natomiast w przypadku prognoz na najbliższe tygodnie - prawie 30 procent.
• zakwaterowanie i gastronomia – w kwietniu wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury kształtował się na poziomie minus 8,3, tj. wyższym niż w marcu (minus 15,7) oraz wyższym niż w kwietniu ostatnich dwóch lat.
• informacja i komunikacja – w kwietniu wskaźnik ogólnego klimatu koniunktury kształtował się na poziomie plus 21,0, tj. wyższym niż w marcu (plus 11,6); w tym segmencie gospodarki przewaga osób oceniających sytuację dobrze nad tymi, którzy oceniają ją źle wynosi aż 33 procent, natomiast w przypadku prognoz różnica na korzyść optymistów topnieje do 9,4.

Budujące, że we wszystkich branżach – z wyjątkiem handlu detalicznego – zdecydowana większość przedsiębiorców deklaruje, że w razie przedłużania się pandemii oraz wojny w Ukrainie ich firmy przetrwają ponad 6 miesięcy. Największy odsetek takich podmiotów (77,5 proc.) jest w usługach, najmniejszy (36,5 proc.) właśnie w detalu, przy czym kolejne 43 proc. kupców ocenia, że przetrwa od 4 do 6 miesięcy.

Około jednej trzeciej firm przewiduje spadek poziomu inwestycji z powodu pandemii oraz wojny – najwięcej (42,5 proc.) w handlu hurtowym, a najmniej (20,9 proc.) w usługach; w przetwórstwie przemysłowym spadek inwestycji wróży jedna czwarta firm, ale aż 45 proc. przewiduje ich wzrost, a 30 proc. utrzymanie. To ważne, bo inwestycje sektora przemysłowego są kluczowe dla innych segmentów gospodarki.

Sama pandemia wywiera poważny negatywny wpływ na działalność co dziesiątej firmy, przy czym w budownictwie odsetek takich podmiotów jest największy (ponad 14 proc.), a w przetwórstwie przemysłowym – najmniejszy (7 proc.). O wiele boleśniejsze skutki wywołuje w tej chwili wojna w Ukrainie: te poważne lub zagrażające istnieniu firmy dotykają ponad 40 procent przedsiębiorstw handlu detalicznego, blisko 37 proc. budowlanych i jednej trzeciej branży przetwórstwa przemysłowego. W dwóch ostatnich sektorach te odsetki są większe niż w okresach nasilenia pandemii koronawirusa.

Tylko 7 procent hurtowni i aż 58,4 proc. sklepów detalicznych wskazuje wśród negatywnych skutków spadek sprzedaży i przychodów; w przemyśle dotknął on co czwartą firmę, a w budownictwie niemal co trzecią. Jeszcze większym problemem są zakłócenia w łańcuchu dostaw: w przetwórstwie przemysłowym wskazało je blisko 80 proc. firm, w budownictwie i handlu prawie 58 proc. (gdy w usługach „tylko” 19 proc.). Istnym koszmarem dla przedsiębiorców i menedżerów jest jednak lawinowy wzrost kosztów: jako bolesny skutek wojny wskazuje go aż 90,4 proc. firm budowlanych, 85 proc. usługowych, 79 proc. handlowych i dwie trzecie przemysłowych.

Przedsiębiorcy szacują, że tzw. inflacja producencka, uwzględniająca wzrost cen w rozliczeniach między firmami, jest dwu-, a nawet trzykrotnie wyższa niż konsumencka, sięga zatem 30 – 50 procent. Tak gigantyczne podwyżki cen komponentów, robocizny i surowców (oraz paliw!) przełożą się niechybnie na ceny gotowych towarów i usług, co zwiastuje jeszcze wyższą inflację konsumencką.

GUS zapytał także przedsiębiorców o zatrudnienie pracowników z Ukrainy. Okazuje się, że niemal co czwarta firma budowlana i handlowa oraz co piąta firma przetwórcza odczuła odpływ Ukraińców (głównie z powodu tego, że mężczyźni poszli na wojnę). Poważny napływ pracowników ukraińskich odnotowało zaś ponad 29 proc. firm usługowych, 24 procent sklepów detalicznych i 14 proc. firm budowlanych. Więcej Ukraińców pojawiło się też w co dziewiątej firmie przetwórczej w Małopolsce.